خلاصه ماشینی:
"با فهرستبرداری از اسامی معابر عمومی تهران از روی نقشههای موجود در سال 1857 به بعد،در این مختصر سعی کردهایم ببینیم چگونه تهرانیها و دولت یا به عبارت بهتر رژیمهای سیاسی پیدرپی(قاجار،پهلوی،جمهوری اسلامی)برای تملک فضای شهری با یکدیگر به رقابت برخاستهاند و آن را به شیوهء خود نامگذاری کردهاند1 (جدول شماره 1) (1)-نقشههای اصلی تهران که از اواسط سلطنت ناصر الدین شاه به بعد تنظیم شدهاند از سوی رضا مقتدر عرضه گردیدهاند.
1-تهران در حصار قدیمی خود: در این دوره پایتخت که هنوز در حصار برپا شده در زمان سلطنت شاه طهماسب محصور بود،به چهار محله تقسیم میشد:سنگلج،بازار،عودلاجان و چاله میدان که خود به محلههای کوچکتر،گذرها و کوچههایی تقسیم میشدند که منشأ اسامی آنها گروهههای اجتماعی،اسامی جغرافیایی یا نام افراد بوده،با این توضیح که نامگذاری اخیر خاص معابر بوده و نه محلهها(جدول شماره 1).
در محلهء دولت،نسبت به شهر قدیم یا محلههای جدید مردمی ترکه در جنوب و شرق ساخته شدهاند،بوضوع کوچهها و بنبستهای کمتری وجود دارد و نامگذاری محلهها و خیابانها از گونهای تازه است: -طبق معمول نام شخصیتهای زنده یا اسامی جغرافیایی را بر معابر نهادهاند(خیابان ظهیر الدوله،سیف الدوله،امین السلطان،دروازه دوشان تپه،لالهزار)،اما نام اقوام،اقلیتهای مذهبی یا مشاغل از میان رفته است.
ب-تهران عصر پهلوی: رضا شاه فرمان احداث خیابانهای بزرگ و برپایی نخستین بناهای باعظمت دولتی پایتخت را صادر میکند،بنابراین دولت هم سازنده و هم مالک معابر عمومی است و به این ترتیب«حق»دارد به میل خود برای بولوارها و خیابانها نامی که میخواهد برگزیند؛اما دولت هنوز بر تمامی شهر سلطه ندارد و نامگذاری گذرها،کوچهها و بنبستها از حیطهء اقتدار او خارج است."