خلاصه ماشینی:
اولا-آیا این موضوع بخودی خود قابل این هست که ما وقتی یک کنگره تحقیقات ایرانی تشکیل میدهیم(آنهم با حضور عدهای از مستشرقین خارجی)یک مادهء آنرا اختصاص باین مطلب بدهیم که انگیزهء مستشرقین از شرقشناسی یا ایرانشناسی چه بوده است؟مگر مستشرقین یک نفر،ده نفر،صد نفر،و هزار نفرند و یا از یک ملت و یا چند ملت معین و یا موضوعاتی که مورد تحقیقات آنعا واقع شده محدود است که بتوان یک حکم کلی دراین باب صادر نمود.
و آیا این کار زیبنده است؟ شرقشناسی بطور عموم و ایرانشناسی بطور خصوص و تحقیقاتی که اروپائیها از ازمنهء بسیار قدیم در خصوص زبانهای باستانی و دیانت زردشت و مانی و هنر و صنایع ایران قدیم و علوم مختلفه و ادبیات فارسی نمودهاند نتیجه برخورد یک عده دانشمند عالم زحمتکش با یک تمدن عالی و ارزنده که در دست اخلاف قومی افتاده که قدر میراث نیاکان خود را نمیدانند بوده است.
مقام Fugel آلمانی و Sale انگلیسی و Lud Marrocci ایطالیائی و Fr,Buchi دانمارکی و Kasiminsky و Montet و Blacher و Jules la Beaume فرانسوی و Zettersteen سوئدی و Noldke آلمانی که هرکدام از جهتی قرآن را مورد تحقیق قرار داده آیات را برحسب تاریخ بقریبی نزول و یا برحسب موضوع و یا برخورد دین اسلام را با دین مسیح مورد تحقیق و ترتیب قرار داده و بر آن شرح و ترجمه و تفسیر نوشتهاند و باعث نزدیکی مذاهب اسلام و مسیح شدهاند معلوم است و اگر این بزرگان نبودند شاید تعبات جنگهای مسیح امروز هم بصورت دیگری بین مسلمانان و عیسویان باقی بود.