خلاصه ماشینی:
"مختصری در باب شهرها: در حدود سال هزار میلادی،در ممالک اسلامی صدها شهر متوسط و کوچک وجود داشت علاوهبراین حدود 15 تا 17 پایتخت مقدس و مذهبی در اسلام بود که آنها را امصار(جمع مصر)مینامیدند و بعضی از آنها جنبهء شهر جهانی داشت(4)یعنی در آن دستههائی از عموم ملل (1)-در قرن پانزدهم جابهجائی مختصری در این امپراطوری بوقوع پیوست بدینمعنی که شبه جزیرهء ایبری از آن متنزع و در عوض کشور عثمانی(بقایای بیزانس در آسیای صغیر)بدان افزوده گردید.
مهمترین عاملی که به چنین شهرهائی روحیهء زندهتری میداد آب جاری بود که به صورت بلوار(چهار باغ)،جویبارها و آبشارها در شهرها و خیابانهای زیبای آنجا بحرکت درمیآمد و در نقاط گرمسیر امپراطوری اسلامی چه از جهات شهرسازی و چه از دید روانشناسی به خنکی و مبارزه با گرمای تابستان کمک بسزا مینموده و سرچشمهء آنها نیز که یادآور سرچشمه های سلبیل در قرآن است بنحوی مشخص هویدا میگردید.
پیتر و دلاواله سیاح مشهور ایتالیائی که هنگام پیریزی شهر بدانجا وارد شده بود در نامهای به روم نوشت این شهر بعد از اتمام کارهای ساختمان یاز قسطنطنیه نیز برتر خواهد بود(3)و در نامهای درمورد یکی از آثار اصفهان صریحا متذکر میگردد: چهار باغ با اجازه نمیخواهم اتلاف وقت نموده و فقط به عرض برسانم که فی الواقع چهار باغ مجموعهای سلطنتی است که نه فقط بلوارهای معروف ناپل،روم و ژن را به پای آن نمیرسد بلکه تمامی آنها را از نظر زیبائی و جالب بودن به عقب میزند."