هویت ایرانی از سامانیان تا قاجاریه مقاله

"پرسش این‌ است که آیا در چنین دوران طولانی و دوردستی می‌توان به مفهوم هویت فرهنگی،به مفهوم یک‌ گذشتهء مشترک پی برد؟در این نوشته سعی کرده‌ام رهنمودهای تئوریک و روشمندی را،همراه با مثال‌هایی مشخص،مطرح کنم،به این امید که بحثی دربارهء این پرسش را برانگیزد. مفهوم هویت فرهنگی حاکی از تداوم بین گذشته و حال است و نفس این تداوم خود بر شناخت گذشته دلالت می‌کند. گذشته را چگونه می‌توان شناخت؟لازم به تذکر نیست که هم‌اکنون‌ بحث گسترده‌ای دربارهء تاریخ و حافظهء جمعی و نقشی که این دو در ایجاد گذشتهء مشترک دارند در گرفته است. به همین دلیل باید بدانیم که دربارهء گذشته،و هویت،چه‌ کسی سخن می‌گوئیم،در دوران میانه همواره بین مردم اختلافات اجتماعی،اقتصادی،قومی، منطقه‌ای و زبانی وجود داشته است. اما بخش عظیمی از مردم قرون میانه که به لهجه‌های فارسی و یا حتی به زبانی دیگر سخن می‌گفتند، بی‌سواد بودند،و خارج از حوزهء دربار و مراکز قدرت زندگی می‌کردند چه برداشتی از هویت خود داشتند و مشارکت آنان در آنچه که ما امروزه به عنوان فرهنگ فارسی میانه،به آن می‌اندیشیم چه‌ بود؟به این پرسش باز خواهم گشت. ازاین‌روشن‌تر گفته‌ای درباره طرز تلقی سامانیان نسبت به گذشته مشکل بتوان یافت،و این‌ حقیقت که بلعمی این مطلب را در آغاز اثری چنین معتبر یعنی تفسیر طبری نوشته است،حکایت از آرزوی فرارفتن از زمان حال دارد. از آنجا که در زمان بحران فرهنگی گذشته دوباره‌سازی می‌شود،تعزیه نیز در میان مردم دقیقا زمانی رواج‌ می‌یابد و محبوب می‌شود که فرهنگ ایرانی درگیر ستیز با قدرت سیاسی و افکار اروپائیان شده‌ باشد."