چکیده:
موج استفاده از فناوری اطلاعات چهرهء کتابخانههای دارای نسخ خطی را دگرگون کرده است.امروز نیاز به فناوری اطلاعات و دیجیتالسازی نسخ خطی بیشتر خودنمایی میکند، زیرا که مظروف محکوم به پذیرش شکل ظرف است و اطلاعات نیازمند فناوری معاصر.در غیر این صورت،پیام بیمخاطب میماند و فرهنگ بیپشتوانه.این ضرورتی است که ایرانی و غیر ایرانی،شرقی و غربی،توسعه نیافته و توسعه یافته نمیشناسد.هدف این پژوهش بررسی میزان بهرهگیری از فناوری اطلاعات( IT )در ذخیره و بازیابی نسخ خطی در کتابخانههای ایران است.این پژوهش به روش پیمایشی و گردآوری دادهها با استفاده از توزیع پرسشنامه شامل 24 سؤال در 15 کتابخانه که تعداد نسخ خطی ثبت شدهء آنها در فهرستهای چاپی بیش از 2000 جلد بوده است،انجام شد.یافتههای پژوهش نشان میدهد 60 درصد کتابخانهها، نسخ خطی خود را دیجیتال کردهاند و تنها یک کتابخانه 100 درصد اطلاعات نسخ خطی خود را در فهرست رایانه آورده است.در این میان،کتابخانههای شهر قم نسبت به دیگر نقاط کشور در استفاده از فناوری اطلاعات و دیجیتالسازی نسخ خطی از نظر کمی و کیفی در موقعیت ممتازتری قرار گرفتهاند.همچنین با توجه به نتایج این پژوهش مشخص میشود که کتابخانههای مورد مطالعه از نظر نیروی انسانی متخصص،مکان کتابخانه،و کیفیت استفاده از فناوری اطلاعات نارساییهایی دارند.
خلاصه ماشینی:
"پیشینهء پژوهش جستوجو در عناوین پایان نامههای انجام شده در دانشگاه آزاد اسلامی و سایتهای مربوط از جمله سایت مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران پیشینهء مختصری را پیش رو قرار میدهد که به شرح زیر است: میترا صمیعی(1381)در تحقیق خود با عنوان«امکانسنجی ایجاد کتابخانهء دیجیتالی در کتابخانهء ملی جمهوری اسلامی ایران»که با روش مطالعهء کتابخانهای،مطالعهء موردی، و طراحی سیستم انجام شده است به تعیین وضعیت دیجیتالی کردن منابع اطلاعاتی موجود در کتابخانهء ملی ایران(کتاب،نشریات ادواری،مواد سمعی و بصری،و نسخ خطی) پرداخته است و پس از بررسیهای لازم به این نتیجه رسیده است که با توجه به امکانات و تجهیزات کتابخانهء ملی جمهوری اسلامی ایران میتوان به تبدیل آن به کتابخانهء دیجیتالی امیدوار بود(5).
همچنین در این مقاله آمده است:«دنیای امروز دنیای اطلاعات است و دیگر نمیتوان با دستهبندیهای قدیمی و سنتی و استفاده از جستوجوی دستی در میان انبوه اطلاعات به مطلوب خود دست یافت به رغم آنکه یک دهه از رایانهای کردن کتابخانهها میگذرد مع الاسف اقدامات مناسب برای استفاده از رایانه در جهت تتبع و بررسی نسخ خطی صورت نگرفته است،درحالیکه رایانه میتواند نقش مهمی را ایفا کرده و در این کار به یاری محققان شتابد».
توزیع فراوانی نحوهء ارائهء فهرست رایانهای در کتابخانه (به تصویر صفحه مراجعه شود) در مورد میزان درج اطلاعات مربوط به نسخههای خطی در فهرست رایانهای میتوان گفت که تنها 2 کتابخانه(مرکز احیاء میراث اسلامی و کتابخانهء ملک)100 درصد اطلاعات مربوط به نسخههای خطی خود را در فهرستهای رایانهای وارد کردهاند و بیشترین فراوانی را بازه 55 درصد تا 99 درصد دارا میباشد(34/53 درصد)که به این معنی است که علیرغم نظر مثبت نسبت به انجام این کار،توانایی یا ارادهء اتمام این فرایند وجود نداشته است."