چکیده:
بازتاب درک ضرورت وجود فلسفهای در کتابداری که بدان وسیله بتواند ضمن بازنمون هویت و تنظیم اهداف،به رشد و شکوفایی علمی و حرفهای خود بپردازد،در قالب رهیافتهای متعددی جلوه کرده است.اما از میان همهء دیدگاههای مختلف موجود در این زمینه،دو رهیافتشناختی و متافیزیکی-که از مهمترین رهیافتهای فرانظریهای است که تاکنون در کتابداری شناخته شده است-به عنوان سؤالات اساسی فلسفه در کتابداری مطرح میباشد. رهیافتهای مورد اشاره شاید ناشی از این تفکر است که کتابداری به دلیل سروکار داشتن با کل دانش و فرهنگ،و تمرکز آن بر شکل،ساختار،نظم،و ارتباط درونی دانش،فلسفهاش نیز باید همانند یک فلسفهء محض و تمام عیار،به یک فراعلم تبدیل شود.لذا به دنبال این نگرش فلسفی،نظریهء«فراکتابداری»مطرح شده که در متن این مقاله با تفضیل بیشتر به آن پرداخته میشود.
خلاصه ماشینی:
"در مورد اینکه فلسفهء کتابداری چه چیز باید باشد،به عنوان نمونه به نظرات فاسکت،باتلر،و نیتکی،اشاره میگردد: 1)فلسفهء کتابداری باید بر تعریف اهداف این رشته از جمله رشد یکپارچگی دانش، و کاهش تضاد بین علم-انسانگرایی متمرکز باشد،بهطوری که کتابخانهء عممی بر فرهنگ عمومی،و کتابخانههای تخصصی بر مجموعهها و خدمات مرتبط با علم تمرکز کنند(14)؛2)اهیمت کتاب و کتابخانه را برحسب رفتار انسانی و وفاداری کتابدار به حقیقت،عدالت،و زیبایی توضیح دهد(6)؛ و 3)یا بر روابط درونی بین نیازهای جامعه و منابع نهادی و همچنین بر نقش آن در دانش پژوهی تمرکز داشته باشد(21).
چنانکه نیتکی نیز در همین زمینه ضمن تأکید بر مسائل مربوط به شناختشناسی و متافیزیکی سؤالات اساسی فلسفه را به این شرح بیان میدارد:1)سؤالات شناختشناسی که مربوط به ماهیت رشته است و تحلیلهای نقادانهای را در مورد پارادایمهای آن فراهم میکند؛2)سؤالات متافیزیکی که منعکسکنندهء جوهرهء رشته،معنای ریشهای و اصلی آن،مادهء محملهای اطلاعاتی،و محتوای آنهاست؛3)سؤالات زیباییشناسی؛ و 4)سؤالات منطقی که با نظریه و اصول استدلالی سروکار دارد و امکان قضاوت یا نتیجهگیری مطابق با دادههای موجود را به فرد میدهد(21).
وی بر این باور است که دانش معرفتشناختی برای نظریات کلی مربوط به سازماندهی دانش،بازیابی اطلاعات،و دیگر مسائل زیربنایی در علم اطلاعرسانی مبنایی میان رشتهای فراهم میکند و سخن خود را چنین ادامه میدهد:«این مورد،ممکن است تنها زیربنای کلیای باشد که امکان تشکیل آن وجود دارد."