چکیده:
یکی از جنبه های اعجازی و زیباشناختی قرآن کریم، زبان قرآن و توجه به ابعاد گوناگون آن است و از آن جا که خداوند متعال، حقایق غیبی و قرآنی را لباس «بیان» پوشانیده و همه آن ها را در قالب «لسان» در دسترس عارف و عامی قرار داده است. بر اهل فن است که با عمق و بصیرتی افزون، به تتبع پرداخته و حجاب های پدید آمده بین قرآن و انسان ها را هر چه بیشتر بزدایند و زمینه تجسم حقیقت «هذا بیان للناس» را در برابر دیدگان مردم فراهم آورند. از جمله زمینه هایی که به عنوان اعجاز در این عرصه، عامل هدایت و التقات انسان ها به نظم شگفت انگیز قرآن بوده و ارتباط و تناسب دقیق معانی و مقاصد آیات و سوره ها را به زیبایی نمایان ساخته و الفاظ قرآن را روان و شیوه نموده، مساله «نظماهنگ» است.
«نظماهنگ» آهنگ خاصی است که از چگونگی چینش حروف و کلمات قرآنی پدید آید و هنگام استماع قرآن کریم به گوش می رسد که گاهی از آنبه موسیقی آیات تعبیر می شود و دانشمندان علوم قرآنی آن را از ابعاد زیباشناختی لفظی قرآن می دانند.
توجه به فضای عمومی سوره ها و گروهی از آیات، چگونگی چینش حروف در آیات، تقدیم و تاخیر الفاظ، طول آیات و فواصل آنها از جمله راه های شناخت نظماهنگ قرآن و ادراک آهنگ و موسیقی جان بخش قرآنی به شمار می روند.
هدف عمده نویسنده در این مقاله، بررسی مفهوم نظماهنگ، به عنوان یکی از زیبایی های لفظی قرآن و تناسب الفاظ قرآنی با مفاهیم آیات و سوره ها و تاکید بر لزوم بهره گیری از این ویژگی هنری در آموزش قرائت و حفظ قرآن کریم است.
خلاصه ماشینی:
"انواع تناسبهای آهنگین (نظماهنگ) در قرآن کریم محورهای این بحث عبارتند از: 1 ـ فضای عمومی سورهها 2 ـ فضای عمومی گروهی از آیات 3 ـ چینش حروف در آیات 4 ـ تقدیم و تأخیر الفاظ و نقش آن در نظماهنگ قرآن 5 ـ طول آیات 6 ـ نقش نظماهنگ در تدبر و حفظ قرآن کریم 7 ـ فواصل آیات؛ آثار و نقش آنها در نظماهنگ قرآن اینک به شرح مختصر محورهای یاد شده میپردازیم: 1 ـ فضای عمومی سورهها پژوهش در این موضوع را از سوره فاتحة الکتاب و برخی سورههای آخر قرآن آغاز مینماییم؛ زیرا این سورهها به طور عموم دارای حجمی مختصر، آهنگی یکسان و به طور کلی فضای عمومی واحدی میباشند.
با این همه، کلام هنرمندانه قرآن آراسته به زیبایی هایی است که در شعر نیز وجود دارد که از آن جمله «فواصل آیات» را میتوان نام برد در این مورد به عنوان مثال میتوان به آیات سوره طه اشاره کرد، هنگامی که موسی علیهالسلام برای مأموریت رسالت آماده میشود از خدای متعال درخواستهایی میکند و خداوند درخواستهای وی را برآورده میسازد و پاسخ وی را با این آیه آغاز میکند: «قال قد أوتیت سؤلک یا موسی» (طه /36) آیات ادامه می یابد و پس از چند آیه که در برگیرنده یاد کرد نعمتها و منتهای الهی است، به این بخش میرسد: «فرجعناک الی امک کی تقر عینها و لاتحزن و قتلت نفسا."