چکیده:
کثرت گرایان با استناد به بخشی از آیه 48 سوره مائده «لکل جعلنا منکم شرعه و منهاجا» که در آن از تعلق اراده الهی به کثرت ادیان سخن می گوید، سعی دارند این آیه را بعنوان یکی از مستندات قرآنی نظریه خود، معرفی نمایند.
نگارنده پس از دقت در چگونگی استدلال کثرت گرایان در باب چگونگی دلالت آیه بر مدعای شان، و همچنین بررسی دیدگاههای مفسران در مورد معنا و دلالت آیه مورد بحث، در نهایت به این نتیجه رسیده است که برای پاسخ به این پرسش که آیا آیه مورد نظر، می تواند موید نظریه کثرت گرایان به شمار آید یا خیر؟ باید به رابطه ایجاد شده بین «تکثر شرایع» و «ابتلاء» که در بخش دیگر آیه بدان تصریح شده: «لو شاء الله لجعلکم امه واحده و لکن لیبلوکم»، توجه ویژه داشت.
در واقع بین این دو مفهوم یعنی تکثر شرایع و ابتلا ارتباطی برقرار شده که اولا کشف وجود این تعلق و پیوند و ثانیا ارائه تبیین درستی از آن، آنگونه که مدنظر آیه است، می تواند ما را در راستای اظهار نظری مستدل و قابل دفاع در باب دلالت یا عدم دلالت آیه بر نظریه کثرت گرایان، یاری رساند.
خلاصه ماشینی:
"مفسر، شرایع گوناگون در طول حیات بشریت را به منزله اوامر متعددی میداند که مولا، عبد را به آن فرا میخواند و انسان در صورتی میتواند بندگی و عبودیت خود را در درگاه الهی ثابت نماید که تمام اوامر صادره را البته به ترتیب زمان صدور، اجرا کند در غیر این صورت یعنی اگر تنها یکی از آن اوامر را اطاعت کند و به همین مقدار در تبعیت از مولا بسنده نماید در بندگی خالصانه و عاشقانه او، جای شک و تردید وجود خواهد داشت: «و ان جمد علی امره دون نقله الی ثان و سواه عرف عدم تسلیمه»10 بنابراین وقتی حیات دینی انسان در طول تاریخ با تعدد و تکثر در حیطه ادیان، قرین است، او باید هماره با انتخاب شریعت نو ظهور و در عین حال کاملتر و ترک شریعت سابق، خود را با سیر رو به رشد شرایع، همراه و هماهنگ سازد تا بتواند از این طریق رضایت خداوند را جلب و بندگی و عبودیت خود را ثابت نماید.
میتوان پرسشی که ما را به این مدل ارتباطی میرساند، به گونه دیگری نیز مطرح کرد وقتی ما به این نتیجه میرسیم که «تکثر شرایع» نقش سئوال امتحان را دارد، میتوانیم بپرسیم: تکثر شرایع انسانها را با چه سئوالی در عرصه عملکرد دینی شان مواجه میسازد؟ به عبارت دیگر، حال که میگوئیم تکثر شرایع نقش سئوال امتحان را دارد خداوند قصد داشته با ایجاد تکثر در شرایع چه سئوالی برای انسانها مطرح نماید؟ به نظر میرسد پاسخ این باشد که خداوند از این طریق میخواست انسانها را با سئوالاتی مهم و اساسی مواجه نماید مثل اینکه: کدام یک از ادیان موجود لازم الاتباع اند؟ وظیفه کسانی که پیش از نزول دین جدید تابع شریعت دیگری بودهاند چیست؟15 انسانها با پاسخ به این سئوالات، که در اعراض یا عدم اعراضشان از دین سابق، تبلور مییابد، در این امتحان بزرگ الهی شرکت میکنند، امتحانی که سئوال آن مبتنی بر تکثر شرایع تدوین شده و دقیقا بهمین دلیل در اصل تحقق خود وابسته بدان بوده است."