چکیده:
حاکمیت قدرتهای پیرامون دریای مازندران در دورههای مختلف تاریخی با تحولاتی همراه بوده است.تا اواسط قرن دهم هجری که قدرت دریایی روسها در سطح آبهای این دریا ظاهر شد،عمدتا امپراتوریها و قدرتهای مستقر در جنوب و غرب دریاچه سیطره داشتند و رقابتی در آن وجود نداشت.ازآن پس تا انعقاد معاهده ترکمنچای میان ایران و روسیه در سال 8221 کشمکشهایی میان این دو کشور محیط بر دریاچه وجود داشت که با نوساناتی، حاکمیت آن دو را در پی داشت.روسها تا انقلاب 7191سیطرهء سیاسی،نظامی بلامنازعی بر آن داشتند که پس از انقلاب،حقوق ایران نیز بر این دریا به رسمیت شناخته شد.این مقاله در پی واکاوی روند تاریخی فرمانروایی و حاکمیت قدرتهای ساحلی بر دریای خزر است.
خلاصه ماشینی:
"در این ادوار تاریخی نقطه ثقل قدرت سیاسی نظامی حواشی خزر در جنوب آن
دریای خزر از جمله مناطق شرقی و غربی به وجود میآوردند،گاهی جدی و خطرناک بوده است و آنان دشمنان دستوپا بستهای نسبت به حکام و حکومتهای
هخانشیان نیز درگیری با سکاها به صورت جنگ و گریز ادامه یافت که پر آوازهترین آنها اردوکشی بزرگ داریوش اول بود که از سال 315 ق.
گزارشی از درگیریهای میان طرفین در دریای خزر و یا بر مبنای این دریا ثبت نشده
رقیبی بر آنها در عرصه این دریا وجود داشت و میزان بهرهگیری دیگران از خزر
در دریای خزر هم انجامید و ازآن پس دولت ایران حق تأسیس نیروی دریایی و
شد و عهدنامهء ترکمانچای در 5 شعبان 22/3421 فوریه 8281 میان دو کشور به امضا رسید که براساس ماده هشتم آن میزان اختیارات طرفین در دریای خزر تعیین
طبیعی خود را داشته است و تحولات مرزی ایران و روسیه پس از جنگهای بین این
(3)-لازم به ذکر است که تیرهای از سکاها معروف به مساژتها Massagetes بودند که بین دریای خزر و آرال
(6)-لازم به ذگر است چهار فروند کشتی مزبور بین روسیه و گیلان در رفتوآمد بود (7)-بیان این نکته هم لازم است که شاهعباس در سال 2951/0001به منظور جلب دوستی روسهای باکو
میان ولگا و دن و مشاور کشتیسازی کرد و در اواخر قرن هفدهم روسیه صاحبچندین کشتی در خزر بود.
(31)-لازم به ذکر است طول دریای خزر از شمال به جنوب 0621 کیلومتر و عرض آن بین شبه جزیرهء آب"