چکیده:
خطبه فدکیه،که در اعتراض به وضعیت سیاسی-اجتماعی موجود پس از رحلت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)بیان شده از جمله خطبههای معروف،مستند و معتبر است.در این خطبه پس از اشاره به مبانی اعتقادی درباره فلسفه احکام شرعی صحبت،و سپس در مورد اوضاع اجتماعی و انحرافات موجود در جامعه مسلمین مطالبی بیان شده است. توجه به بحث فلسفه احکام در این خطبه نشانگر اهمیت والای این مسئله است که این اهمیت باعث شد با توجه به این بخش از خطبه به نکاتی در زمینه فلسفه احکام،اشاره شود. هدف ازاین تحقیق این است که با نگاهی به بیانات حضرت زهرا(علیها السلام)در زمینه فلسفه احکام شرعی،جایگاه ملاکات احکام شرعی و آثار وجودی آنها در مقام جعل و امتثال حکم شرعی،بررسی و تبیین شود. در این مسیر،موضوعات زیر مورد بررسی قرار گرفته است: تبعیت احکام شرعی از مصالح و مفاسد نفسالامری،نقش ملاکات احکام در جعل و تشریع حکم شرعی،فائده بیان ملاکات و حکمتهای احکام و حدود توانایی عقل بشری در ادراک ملاکات شرعی.
خلاصه ماشینی:
"پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم)بیان شده از جمله خطبههای معروف،مستند و معتبر است.
زهرا(سلام الله علیها)مؤید مبنای امامیه در باب احکام شرعی است که بر پیروی احکام شرعی
آنچه در خطبه فدک در مورد فلسفه احکام بیان شده در واقع اشارهای است به برخی از حکمتها و ملاکات احکام که گرچه هر کدام به عنوان علت تامه تلقی
نمیشود،لکن شارع مقدس هنگام تشریع حکم شرعی به این ملاکات نیز نظر داشته
مصالح و مفاسد اموری است که نزد آنها حکم موجود میشود نه اینکه حکم به
اینکه حضرت زهرا(سلام الله علیها)در خطبه فدک و سایر ائمه(علیهم السلام)و پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله و سلم)در
موارد متعدد به فلسفه و ملاک احکام شرعی اشاره کردهاند اشعار براین معنا دارد که شناخت ملاکات احکام شرعی،غالبا متوقف بر بیان شارع یا معصومین(علیهم السلام)است
شرعی و ملاکات احکام نیز باید سراغ واضع آنها یعنی شارع مقدس بروند.
این نوع از احکام که ارشاد به حکم مستقل عقلی مینمایند معقولالمعنی است و
عقل قادر است مناط حکم را در این احکام دریابد زیرا در واقع این حکم،چیزی
نام برده شده است در موردی محقق میشود که مناط در نص شرعی وجود دارد لکن
العالم"مشعر بر علیت وصف برای حکم است که این تعلیق اگر در موردی خاص
محل بحث و نزاع است)که موجب قطع به ملاک حکم شرعی شود معتبر است
بیان حکمت احکام شرعی از لسان معصومین(علیهم السلام)مانند آنچه در خطبه فدک بیان
لحاظ این فائده به نحوی توجیهکننده بیان فلسفه احکام شرعی در خطبه فدک و"