خلاصه ماشینی:
"عظمت دهشتناک اردوگاه مرگ در اصل چیزی نیست که بر روی صحنه به روال متعارف و بهنجار تئاتر نمایشپذیر باشد و اینکه این نمایشنامهء مستند تاریخی پتروایس در مقایسه با آثار دیگر نویسندگانی که سعی در بازسازی فضا و رویدادهای اردوگاه داشتهاند موفقتر از همه از کار درآمده است،درست حاصل همینروش است که میخواهد واقعیات اردوگاه را نه"نمایش"،بلکه از زبان بازماندگان این جهنم روی زمین و از زاویهء دید آنان"گزارش" بدهد.
»4پیش از آنکه بحث و بررسی پیرامون زندگی و آثار وایس را دنبال کنیم،شاید ضروری باشد به شاخصههای دیگر تئاتر مستند اشاره کنیم.
اما تئاتر مستند آن خبر را جزو یکی از عناصر اصلی کار خود انتخاب میکند و تمام علت العلل و جوانب و چگونگی مسأله را با جستجو در متن و حواشی قضیه وارسی میکند و آنچه عرضه میکند با جهانبینی نویسندهء تئاتر است.
»10 «تئاتر مستند یکمرتبهزاده نشده،از تئاتر غیرمستند منشعب شده است ولی از 1919 به این طرف در اروپا نضج گرفته و سرگذشت فلاکتباری را گذرانده و امروزه روز شکل کامل خود را پیدا کرده است.
»14 برشت در کوشش خود برای تغییر جهان از واقعبینی به دور نیفتاد و در هر اثر خود به مسائل زندگی مردم میپرداخت و پاسخی فراخور آن مسائل عرضه میکرد: «برای انسان این زمانه،پرسشها به خاطر پاسخهایی که به آنها داده میشود ارزش دارند.
هرچند وایس جایجای بر لحظات عقبنشینی مارکی تکیه میکند، ولی از آنجایی که خواننده یا تماشاگر برای مردی که فکر و ذکرش در لحظات آخر حیات،ملت فرانسه است، احترام و علاقهء بیشتری حس میکند تا دوساد-که در بارهء خودش میگوید:«من فقط به خودم اعتقاد دارم»- میتوان تصور کرد که نویسنده همین را میخواسته است."