چکیده:
آب شیرین سطح زمین تنها سه درصد مجموع آبکره را تشکیل میدهد. دشواری شرایط، هنگامی آشکار میشود که بدانیم پراکنش این میزان آب در نواحی مختلف نابرابر است و رشد فزاینده جمعیت و مصرف روزافزون آب در امور مختلف، زمینهساز پیدایش شرایط حساسی شده است که بسیاری از صاحب نظران از قرن بیست و یکم به عنوان سده هیدروپولیتیک یاد میکنند. بنابراین در مناسبات واحدهای سیاسی در مناطقی که میزان بارش اندک است، آب زمینهساز پیدایش تنشهای آینده خواهد بود. کوهستانهای داخلی افغانستان، سرچشمه دو رودخانه هیرمند و هریرود در ناحیهخاوری ایران هستند. مناسبات هیدروپولیتیک افغانستان با ایران در طول یک سده گذشته، بر مبنای استفاده ابزاری از عامل آب بوده است. به این دلیل، بسیاری از سکونتگاههای جمعیتی ایران در سیستان با آسیبهای جدی مواجه شده که کوچ آنان به دیگر نقاط کشور را به دنبال داشته است. با توجه به این پیشینه، دولت ایران با همکاری کشور ترکمستان اقدام به بنای سد دوستی بر روی رود هریرود (تجن) نموده که سرچشمه آن افغانستان میباشد. یکی از اهداف طراحان آن تامین آب آشامیدنی شهر مشهد است. با چنین اقدامی عملا خاور ایران در حوزه نفوذ کابل قرار میگیرد. بنابراین نویسنده بر این باور است که برای گریز از پیامدهای منفی این وابستگی، دولت ایران باید نوعی مبادله ژئوپولیتیک با کشور افغانستان برقرار نماید.
The sweet water constitutes just three percent of the planet’s total water. The difficult conditions become apparent when we learn that the distribution of this volume of water in various areas is unequal. Furthermore، ceaseless population growth and growing consumption of water in various works give rise to sensitive conditions under which many scholars call the 21st century the hydropolitical century. Hence، in the relations among political units in an area where the degree of rainfall is scant and water will provide the ground for future tensions. Afghanistan’s internal mountains are the sources of two Hirmand and Hariroud rivers in eastern Iran. Iran-Afghanistan hydropolitical ties during the last decade have been based on instrumental use of water factor. For this reason، a large number of Iran’s populated settlements in Sistan province have been seriously damaged which led them to migrate to other areas in the country. Given this background، the Iranian state، with Turkmenistan’s cooperation، has built the Friendship Dam above the Hariroud (Tajan) river whose source is located at Afghanistan. Among other things the designers intend to secure Mashad’s drinking water. With such an action، Iran’s eastern part will be included in Kabul’s sphere of influence. Thus، the author believes that in order to escape the negative consequences of this dependence، the Iranian government should establish a kind of geopolitical exchange with Afghanistan.
خلاصه ماشینی:
دشواریشرایط،هنگامی آشکار میشود که بدانیم پراکتش این میزان آب در نواحی مختلفنابرابر است و رشد فزاینده جمعیت و مصرف روزافزون آب در امور مختلف،زمینهساز پیدایش شرایط حساسی شده است که بسیاری از صاحبنظران از قرنبیستویکم بهعنوان سده هیدروپولیتیک یاد میکنند.
به این دلیل،بسیاری ازسکونتگاههای جمعیتی ایران در سیستان با آسیبهای جدی مواجه شده که کوچآنان به دیگر نقاط کشور را به دنبال داشته است.
17 باتوجه به میزان بارش و تبخیر آبی در ایران،در بهترین شرایط گنجایش منابع آب تجدیدشونده ایران سالانه 135 میلیارد متر مکعب خواهد بود و ظرفیت استحصال آب کشور از حدود100 میلیارد متر مکعب در سال فراتر نمیرود.
میزان آب ورودی به منطقه سیستان و بلوچستان و دریاچه هامون به میزانآب ورودی از رودخانه هیرمند بستگی دارد که با 1050 کیلومتر طول از کوههای بابایغما درمناطق مرکزی افغانستان سرچشمه میگیرد.
میزان برداشت فعلی آب از هریرود حدود 150 میلیون متر مکعب است و این رودخانه کهحدود 122 کیلومتر از مرز مشترک ایران و ترکمنستان را تشکیل میدهد،پس از دریافتسرشاخه کشف رود در استان خراسان رضوی،از ایران خارج میشود.
32 به دلیل آنکه حوضه آبگیر رودهای هریرود و هیرمند در خارج از مرزهای سیاسی ایرانقرار دارند،کشور افغانستان نسبت به همسایه باختری خود(ایران)از موقعیت فرادستیبرخوردار بوده و بارها از این موقعیت ژئوپولیتیک در مناسبات سیاسی بهره جسته است.
در نتیجهکشورهایی که به این منابع آبی وابستگی بیشتری دارند،تنشهای گستردهتری با افغانستانخواهند داشت و به دلیل آنکه یکی از اهداف سد دوستی،انتقال آب این سد برای تأمین آبشرب مشهد به میزان 150 میلیون متر مکعب در سال است،عملا این شهر به مثابه گروگانافغانها برای سودجویی از آن در مناسبات سیاسی-اقتصادی و حتی نظامی خواهد بود.