خلاصه ماشینی:
"برروی این اصل و این تابش علمی اروپا تکانی خورد که هنوز آرام نشده و خدا داند کی آرام خواهد شد،چیزیکه از حسن تصادف این تکان را تقویت کرد این بود که قبلا در قرن سیزدهم اروپا ساختن کاغذ را از مسلمانها که در آن عصر مشعلدار تمدن بودند یاد گرفتند و سپس مطبعه اختراع شد و اولین کتاب در سال 1477 در شهر(هارلم)که فعلا جزء بلاد هلند است با حروف سربی چاپ نمودند و باین وسائل کتب و انتشار آن سهل و آسان گردید و این متاع گرانبها که قبلا مثل سایر امور تفننی زینت کاخهای اعیان و دولتمندان و بزرگان بود در دسترس عامه قرار گرفت در پرتو انتشار کتاب در میان همه طبقات و پیشرفت سواد و خواندن و نوشتن اروپا باسرعت برق بطرف ترقی پیشرفت نمود که هنوز هم متوقف نشده ولی هرگاه علمای یونان با مؤلفات گرانبهای خود بار سفر اروپا نمیبستند که افکار فلسفی را در آن قاره انتشار دهند شاید هنوز هم اروپا در ظلمت قرون وسطی میزیست و هنوز کشیشها برسر اینکه فرشته نر است یا ماده و آیا زن روح دارد یا ندارد و آیا میخیکه بر تن عیسی مسیح کوفتند بناسوت او خورد یا بلاهوت او بسروکله همدیگر میزدند و فرق مختلفه آن کیش بر سر اینگونه اختلافات پوچ کلیسیای یکدیگر را طعمه آتش مینمودند و اگر مطبعه اختراع نمیشد و اروپائیها ساختن کاغذ را از مسلمانها فرانمیگرفتند که انتشار کتب سهل و آسان و ارزان بشود هرچند فلاسفه و دانشمندان با نطق و بیان پرده ضخیم جهل و نادانی را بلا میزدند باین سرعت اروپا پیشرفت و ترقی نمیکرد و چون اروپائیها علت و عامل نهضت خود را کتاب میدانند کتاب را مثل غذا و هوا برای زندگی خود لازم و ضرور میشمارند-دنباله این بحث کتاب در شماره آینده ارمغان."