چکیده:
قاعدة الواحد و امکان اشرف از قواعد مهم فلسفة اسلامی بر ضرورت صدور عقل به عنوان
صادر اول از ذات حق تعالی حکم میکنند. عقل در حکمت متعالیه، حقیقت و روح متعالی
محمد (ص) است که بنابر نقل و عقل تأیید میشود. پیامبر (ص) شالودة هستی، واسطة آغاز
نظام تکوین، بقای آن و معاد همة موجودات است و همان انسان کامل است که فیض حق را به
موجودات میرساند. ملاصدرا پیامبر (ص) را وجودی منزه از قوه و انفعال و احتیاج
میداند و بدین طریق اولویت پیامبر (ص) را در آیات و روایات تعیین میکند. صراط
مستقیم الهی و آئینة جامع صفات و آثار الهی در وجود پیامبر (ص) ظهور مییابد و اذن
شفاعت خاص اوست.
خلاصه ماشینی:
"ظاهرا او میخواهد دیدگاه ابن عربی را تقویت کند زیرا او معتقد بود که حقیقت محمدی، نخستین تعین عینی و اولین صادر از حضرت حق تعالی بوده و به اعتبار ربط و اتصال به عالم ممکنات هیچ تعینی پیش از آن موجود نبوده است و پس از آن نیز جمیع اشیاء به واسطه او تحقق یافته و تجلی نخستین الهی از مرتبة احدیت به خارج از ذات به واسطة او صورت گرفته است(رضانژاد، 2/1202).
چه او مجمع حکمت و مقصد هر حرکت است و در تعابیر حکیمان الهی و عارفان ربانی آمده است که حق تعالی، نور وجود عام را به حقیقت او مقترن ساخت و او را مظهر تام هدایت، جامع جمیع عوالم، آینه تمامنمای اسما و صفات الهی، جان جهان، غایت و مقصد آفرینش، و صراط مستقیم حق قرار داد (همو، مصباح الهدایه، ص70ـ90 ، شرح دعای سحر، ص121، شرح جنود عقل و جهل، ص256، شرح چهل حدیث، ص444؛ ابن عربی، فتوحات، ص186؛ نسفی،ص171).
«کسی اولا و بالذات مأذون در شفاعت نیست مگر حقیقت محمدیه که هنگام وجود صوری تجردی، عقل اول یا قلم اعلی و یا عقل قرآنی نامیده شد و در نهایت هنگام ظهور بشری جسمانی به محمد بن عبدالله و خاتمالانبیا مسمی گردید چنانچه فرمود: «کنت نبیا و آدم بین الماء والطین» و نیز فرمود: «انا سید ولد آدم و صاحب اللواء و فاتح باب الشفاعه یوم القیامه»(ملاصدرا، تفسیر، 4/128)."