چکیده:
به مناسبت سال جهانی فیزیک، استاد ارجمند آقای دکتر گلشنی رئیس پژوشگاه
علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، و رئیس گروه فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف و عضو
شورای عالی فرهنگی کشور دو سخنرانی در تبریز و تهران ایراد کردهاند که متن سخنرانی
ایشان در روزنامه اطلاعات به تاریخ 21 و 22 شهریور 1384 در دو قسمت به چاپ رسیده
است. ایشان پس از اتمام سخنرانی به برخی از پرسشهای مطرح شده از جانب شنوندگان،
پاسخ دادند که در این مجال یکی از پرسشها و پاسخ ایشان را مورد نقد و بررسی قرار
میدهیم.
خلاصه ماشینی:
"2. قبل از تبیین صحت و دقت نظریه جوهریت انرژی به اشکالات فلسفی برداشت ایشان میپردازیم: الف: توضیح این قضیه از دید فلسفی در تمام سطوح فیزیکی (میکروسکوپی و ماکروسکوپی) نه به فوتون بلکه به حقیقت خارجی و واقعی تقارن انرژی و نیرو با جسم و ماده موکول میشود.
بدین توضیح که در تحقق خارجی اجسام پدیدهای متمایز از ماده ملاحظه میشود که این پدیده مورد نقادی فلسفی و هستیشناختی قرار میگیرد که آیا عین ماده و جسم است، و وجود آن اعتباری تلقی میشود؟ یا اصل آن است و جسم، فرع و عرض بر آن است؟ یا اینکه جسم اصل و انرژی نیز اصلی متمایز از آن، اما مقارن با یکدیگر هستند؟ و یا اصلا هر دو فرع بر اصل واحد دیگری هستند؟ که در این زمینه نظریات فلسفی و فیزیکی متفاوتی ارائه شده است و یکی از محققان و نویسندگان در مقالات متعددی به بررسی همه این سؤالات پرداخته است.
در نقد این طرز تلقی باید گفت، اینکه انرژی و نیرو خاصیتی از خواص ماده باشد، نه مورد توافق فلاسفه اسلامی است و نه مورد تأیید فیزیکدانان برجستهای چون اینشتین، اینفلد، و ادینگتون؛ و از طرفی پیشفرضی بدون مبنا است که برخی از اندیشمندان (خصوصا عدهای که بر مبانی هستیشناختی و جوهرشناختی حکمت صدرایی و نتایج والای آن آشنایی، یا دید عمیق، و یا رویکرد نوینی نداشته) صرفا با تکیه بر اندیشه مشایی ارسطویی یا سینوی به مسئله پرداخته و جوهر جسم را اصل و تمام اعراض را فرع تلقی کردهاند؛ که ازاینرو انرژی و نیرو را خاصیتی از ماده مطرح نمودهاند."