سرگذشت زبان فارسی مقاله

"ولی بار دوم که می‌گوید فارسی زبانان موبدان و دانشمندانن و مردم‌ فارس بود،روشن می‌شود که خواست او در این‌جا از فارسی،زبان پهلوی ساسانی یا پارسیگ یا پارسی میانه است که بیشتر نوشته‌های مانده از ادبیات پهلوی به همین زبان‌ است و اشاری او به این که فارسی،زبان مردم فارس بود،تعیی محل اصلی این زبان‌ است در برابر محل اصلی زبان پهلویگ،که پهله یا پارت بود که ابن مقفع به پنج شهر از آن نام برده است. بخاطر این گسترش زبان فارسی است که رستم لارجانی حدود سال 400 هجری برای فرمانروایان همدان شاهنامه می‌سراید و در زمان فرمانروایی خاندان کاکویه در اصفهان،ابن سینا دانشنامهء علایی را به زبان فارسی تألیف می‌کند و کمی بعد فخرالدین اسعد گرگانی ویس و رامین را می‌سراید،18و باز بخاطر گسترش زبان فارسی‌ است که اسدی طوسی،در نیمهء نخستین سدهء پنجم،از طوس راه می‌افتد و به دبار جستانیان طارم(سرزمین میان قزوین و زنجان و گیلان)می‌رود و شاهان آن‌جا را به‌ زبان فارسی می‌ستاید19و سپس از آن‌جا به دربار شیبانان در نخجوان می‌رود و برای‌ امیر آن‌جا گرشاسپ نامه را می‌سراید و می‌بیند که اهل ادب آن‌جا مجلس شاهنامه‌خوانی‌ دارند20و یا شاعر همزمان او،قطران تبریزی همهء امیران آذربایجان و اران را به فارسی‌ مدیحه می‌سراید و یا عنصرالمعالی در همان زمانها از گرگان به گنجه می‌رود و در آن‌جا با امیر ابوالاسوار شدادی به فارسی سخن می‌گوید."