چکیده:
گسل تبریز،یک گسل امتدادی راست لغز است که از کوههای زنجان-سلطانیه در ایران تا کوههای آرارات در ترکیه تداوم دارد(خسرو تهرانی،1362:40).در طول این گسل در فاصلهی بستان آباد تا سلماس،پدیدههای ژئوموفولوژیکی متنوعی وجود دارد که شامل جابهجایی و قطعشدگی آبراههها،اختلاف ارتفاع و ایجاد پرتگاه گسلی،درهی گسلی،چشمههای گسلی،آبهای زاینده، استخرهای طبیعی و دریاچههای ارومیه است.این دریاچه،مهمترین پدیدهی حاصل از فعالیت گسل تبریز میباشد.دریاچهی ارومیه قبل از تشکیل توسط یک کانال به رودخانهی قطور چای و در نهایت به رودخانهی ارس متصل میگردیده است(افتخارنژاد،1980:6).
کانال مذکور در شمال شرق سلماس و در شمال دریاچهی ارومیه قرار دارد.اشکال فوق الذکر علاوه بر زیبایی طبیعی منطقه،موجب تعیین مسیر دقیق گسل تبریز در محدودهی مورد مطالعه گردیداند.هدف از انجام این تحقیق،شناسایی پدیدههای ژئومورفولوژیکی حاصل از فعالیت گسل تبریز و بهخصوص،نحوه تشکیل دریاچهی ارومیه بوده است.روش کار شامل بررسی تصاویر ماهوارهای،عکسهای هوایی،نقشههای زمینشناسی و توپوگرافی و برداشت صحرایی میباشد.
خلاصه ماشینی:
"شکل 1:موقعیت جغرافیایی گسل تبریز (به تصویر صفحه مراجعه شود) روش کار برای شناسایی پدیدههای ژئومورفولوژیکی گسل تبریز در محدودهی مورد مطالعه، پس از بررسی تصاویر ماهوارهای،عکسهای هوایی و نقشههای زمینشناسی و توپوگرافی،عملیات صحرایی به صورت راهپیمایی قدم به قدم آغاز شد.
مقدار جابهجایی آبراههها در نقاط مختلف منطقهی مورد مطالعه به شرح ذیل میباشد:نام محل مقدار جابهجایی غرب روستای سیوان 50 متر جنوب روستای سیوان 40 متر غرب روستای زبرلو 100 متر شمال تبریز 19 الی 30 متر شرق روستای قزلجه میدان 150 شمال غرب روستای اکین آباد 50 متر ب-ایجاد پرتگاه گسلی:فعالیتهای جدید گسل تبریز سبب تشکیل این عارضه گردیده است.
تصویر 5:استخر طبیعی قوری گل(دید به سمت جنوب غرب) (به تصویر صفحه مراجعه شود) و-تشکیل دریاچهی ارومیه:این دریاچه نیز یکی از پدیدههای ژئومورفولوژیکی موجود در منطقه میباشد که در اثر فعالیت گسل تبریز ایجاد شده است.
تصویر 6:مسیر اتصال دریاچه ارومیه به قطور چای(دید به سمت جنوب غرب) (به تصویر صفحه مراجعه شود) بحث و تفسیر مطالعات ژئومورفولوژیکی گسل تبریز در فاصلهی سلماس تا بستانآباد،نشاندهنده شکلهای ژئومورفولوژیکی متنوعی در این محدودهی از گسل تبریز میباشد."