چکیده:
هدف این مقاله بررسی طنز در فرهنگ عامه است.بدین منظور امثال و حکم،کنایات،زبانزدها،تکیه کلامها و مسائلی از این دست که تحت عنوان امثال فارسی جمعآوری شدهاند،موضوع کار این مقاله قرار میگیرد.روش پژوهش کتابخانهای و منبع مورد استفاده کتاب«دوازده هزار مثل فارسی و سی هزار معادل آنها»است.دلیل برگزیدن این کتاب جامعیت آن نسبت به کتابهایی از این دست است.از جمله امثال و حکم دهخدا و توجه بیشتر به امثال عامیانه است.در این پژوهش جلوههای مختلف طنز عامیانه از نظر شیوههای طنزسازی بررسی شده و نقش مسائلی چون غافلگیری،بلاهتنمایی،دستکاری واژگان،نقیضهسازی و امثال آن در طنز عامیانه بررسی شده است.از نظر موضوعی نیز یکی از بنمایههای عمدهی طنز پارسی یعنی ریا مورد بررسی واقع شده است.نتیجهی کار نشان میدهد با این پژوهش میتوان به درک درستتری از طنز در فرهنگ عامیانه دست یافت.
خلاصه ماشینی:
"از آنجا که همهی آنها جزو فرهنگ عامیانه محسوب میشوند،بدون تفکیک این زمینهها،به بررسی ساختار طنز این موارد میپردازیم: (به تصویر صفحه مراجعه شود) دکتر سید احمد پارسا عضو هیئت علمی دانشگاه کردستان جلوههای طنز در امثال و مثل نماها 1-تناقض و غافلگیری طنز در برخی از امثال و مثلگونهها حاصل همان تصویر هنری اجتماع نقیضین است،که پیشتر اشاره شد.
» 3-نقیضهسازی :(Parody) گاهی طنز محصول نقیضهسازی است: -خروس آتقی رفته به هیزم که از بوی دلاویز تو مستم این مثل را بهگونهی دیگری نیز به کار میبرند: کلنگ از آسمان افتاد و نشکست که از بوی دلاویز تو مستم (این مثلها را برای نشان دادن دو امر کاملا بیربط بهکار میبرند.
5-دستکاری کلمات گاهی طنز با دستکاری نقطهی واژهها (تصحیف)و گاه با جابهجایی حروف یک واژه حاصل میشود: میگویند کسی از دیگری پرسید، اسمت چیست؟گفت:یوسف،آن فرد گفت:یوفس جان اسم پدرت چیست؟ گفت:اسم مرا خوب یاد گرفتهای، میخواهی نام پدرم را هم بدانی؟ در مثل نیز به چنین موردی برمیخوریم: -خسنش را درست کنم یا خسینش را؟ بنمایههای طنز در امثال بنمایه(موتیف)های طنز امثال منحصر به موضوع خاصی نیست و از گستردگی نسبتا زیادی برخوردار است.
آنها،هم به عنوان دفاعیهای از هوای نفس انسانی بهکار میروند،و هم به عنوان فرصتی برای طنزنویس که به جرئت بگوید:کل اگر طبیب بودی،سر خود دوا بکردی»(پلارد،91:1831) در فرهنگ عامه نیز بهویژه در امثال، یکی از موضوعات عمده،ریای متظاهران به دینداری و مقدسنمایان است.
این پژوهش ضمن بررسی عوامل طنز در امثال و مثل نماها خواهد بود و این امر میتواند به نوبهی خود قابل تعمیم به سایر زمینههای فرهنگ عامیانه نیز باشد."