چکیده:
در این نوشتار به راههای کشف مقاصد دین و مفاهیم و گزارههای آن پرداخته
شده است. در آغاز نوشتار مفهومی از معرفت دین و معرفت دینی ارائه شده،
سپس به روشمندی درک مفاهیم در سه شاخهی کلی معناشناسی گزارههای
دینی، وجود شناسی و زبانشناسی دین اشاره شده است؛ به این مفهوم که باید
گزارههای دینی، ماهیت کلی دین، و زبان آن، متعلق معرفت قرار گیرند و فرد، به
معرفتی جامع از این سه شاخهی کلی دست یابد.
در بخش اصلی و بعدی نوشتار، راههای دریافت معرفت دینی، مورد بحث و
بررسی قرار گرفته و به دو راه کلی پرداخته شده است. یکی از این راهها طریق
دادههای متن وحیانی، یعنی فهم کلام تبیین کنندهی دین است. در همین
خصوص، نیز گونههای دستیابی به معرفت دینی از طریق متن مورد توجه قرار
گرفته که به چهار وجه باید توجه داشته باشد؛ یعنی متن، کلیدهای درک رموز،
واسطهی تفسیر، ابلاغ به مخاطب، این چهار وجه به گونههایی قابل دریافت
است.
گونهی اول: از طریق عقل است.
در این بخش، استدلال گردیده که امر قدسی وحی و گزارهها و مفاهیم آن به
وسیله عقل قابل دریافت است.
گونهی دوم: از طریق نقل است.
که در این بخش، مفاهیم تبیین شده در متون دینی، وسیلهی معرفت دین قرار
میگیرند، از قبیل کتاب و سنت.
گونهی سوم: از طریق مکاشفات درونی و باطنی است که به معنای معرفتهای
شهودی و دریافتهای باطنی است که بر اثر ارتباط با مفاهیم دینی و حقایق
نهفته در آن حاصل میشود.
طرق دیگری همچون پیشفهمها، بهرهوری از علوم دیگر، و... طرقی هستند که
در حصول معرفت دینی نقش آفرینند. در پایان این مقاله، به اعتبار معرفت
دینی پرداخته شده، و معرفت دینی را تصدیقی تام و جازم دانسته که دارای
اعتباری مطلق و شکوهمند است.
خلاصه ماشینی:
"در واقع، نظر صائبی را که میشود در این زمینه مطرح نمود، این است که دین، دارای زبان محدود و خاصی نیست یعنی به گونهای نیست که آن را صرفا سمبلیک و یا نمادی بدانیم، بلکه متناسب با مضامین و سنخ گزارهها و اهدافی که نازل کنندهی دین دارد و متناسب با جهان بینی خاصی که در دین منطوی است، زبان آن هم شکل میگیرد و لذا میتوانیم زبان دین، خصوصا دینی همچون اسلام و کتابی همچون قرآن را به این گونه توصیف کنیم که : سبک بیان و ساختمان معنایی مفاهیم و مطالب، به صورت آمیزهای از شیوههای گوناگون و ترکیبی از زبانهای متعدد میباشد.
مسأله جاذبه، معادلات هندسی و ریاضی، مسألهی روانی، اجتماعی و مسائل مربوط به حوزهی علوم تجربی در شریعت مورد استناد، توجه و استشهاد قرار گرفته و در کنار اینها دین، همواره مؤمنان را به تدبر و تعمق فراخوانده و در واقع بذر و جانمایهی اصلی مطالب علمی در متن دیانت مورد توجه جدی و مؤکدی واقع گردیده که خود حاکی از این واقعیت سترگ است که دستیابی به این حوزههای معرفتی، مسبوق به بهره وری از علوم دیگر میباشد و لذا در مسیر فهم دین، علوم تأثیرگذار به گونهای هستند که یا به فهم زبان و منطق دین مربوط میشوند که در این راستا علومی همچون ادبیات، منطق، حدیث، رجال و اصول فقه و نیز بعضی از مباحث عقلی تأثیرگذارند، و یا علوم تأثیرگذار برای فهم محتوای تکاملی دین است که علومی همچون علوم انسانی و تجربی و..."