چکیده:
در مسیر تاریخی ظهور و بسط دین مبین اسلام، نزاع نظری و عملی دربارهی مفهوم «دینداری»، جایگاه یکی از مهمترین موضوعات اعتقادی و کلامی مورد مناقشه را به خود اختصاص داده است. پس از رحلت پیامبر صلیاللهعلیهوآله ، مفهوم و نمادهای عینی دینداری، به نقطهی مرکزی ارزیابی و داوری فردی و اجتماعی مبدل گردید و نزاع نظری و عملی آغاز شد.
در دوران معاصر، در مسیر تکوین، رشد و پیروزی انقلاب اسلامی، بار دیگر صفحهی مباحثه و مناقشهی تاریخی صدر اسلام دربارهی چیستی ایمان
دینداری گشوده شد؛ سؤالات فراوانی به میدان اندیشه و ذهن اجتماعی گام نهادند. چگونگی پاسخ به این سؤالات، به طور طبیعی موجب پدید آمدن گروههای فکری و سیاسی متعددی شد.
فارغ از مناقشات کلامی، سیاسی و اجتماعی، امام خمینی قدسسره تفسیر دیگری از ایمان و دینداری مردم داشت. او قبل و پیش از هر داوری، با اشراف کامل به مفهوم حقیقی ایمان و دینداری، بر پایهی تفسیر پیشوایان معصوم علیهمالسلام ، ملاک اصلی ایمان و دینداری فردی و اجتماعی را، در «هستهی بنیادین» دینداری جستجو میکرد: «نفی حقانیت، آمریت و سلطهی غیرخدا در تمامی امور»؛ گزارهای که تفسیر دقیق «لا اله الا الله»، چه به لحاظ نظری و چه به لحاظ عملی، است.
مقالهی حاضر، با تأکید بر رویکرد امام خمینی قدسسره ، در باب تفسیر نظری و عملی ایمان و دینداری، چیستی و مؤلفههای پایهی دینداری و جامعهی دینی را بر پایهی آیات قرآن کریم و روایات پیشوایان معصوم علیهمالسلام مورد بررسی قرار داده است.
خلاصه ماشینی:
"(مجلسی، 77 ، 77 و 288) در دوران معاصر، در مسیر تکوین، رشد و پیروزی انقلاب اسلامی، بار دیگر صفحه مباحثه و مناقشهی تاریخی صدر اسلام دربارهی چیستی ایمان و دینداری گشوده شد؛ سؤالات فراوانی به میدان اندیشه و ذهن اجتماعی گام نهادند: ب ملاحظهی عرصههای فردی و اجتماعی زندگی، ایمان و دینداری چه مفهوم و مصادیقی دارند؟ آیا مؤمن میتواند در آشفته بازار حکومتهای رهبران فاسد و جائر، ساکت بماند و از خود هیچ عکسالعمل جدیای در برابر ظلمها، ستمها و دین ستیزیها نداشته باشد؟ اصولا چه مقدار از جمعیت گستردهی مسلمانان و یا شیعیان را میتوان به معنی واقعی کلمه، مؤمن دانست؟ مؤلفهها و شاخصهای فردی و اجتماعی دینداری کدامند؟ کدام یک اصلی و کدام یک فرعیاند؟ در دهههای اخیر، چگونگی پاسخ به این سؤالات، به طور طبیعی موجب پدید آمدن گروههای فکری و سیاسی متعددی شد.
به نظر میرسد از مجموع آیات قرآن کریم و روایات پیشوایان معصوم علیهمالسلام ، سه شاخص مهم برای دو رکن "اعتقادی" ـ تصدیق قلبی ـ و "رفتاری" ـ عمل صالح ـ ایمان و دینداری قابل ارائه است؛ سه شاخصی که میتوانند ارزیابی روشنی از چگونگی و میزان دیندار بودن فرد و جامعه به دست دهند و داوری دربارهی ایمان و دینداری افراد و جوامع را از ابهام خارج سازند و امکان ارزیابی نسبتا دقیق را در این زمینه فراهم آورند."