چکیده:
نویسنده در این مقاله که به روش اسنادی(کتابخانهای-آرشیوی)و به شیوة توصیفی مسئلهمحور انجام میگیرد،کوشیده است با مراجعه به قرآن و حدیث،کندوکاوی در خصوص یکی از مسائل دینی،یعنی«روش تعلیم دین به وسیلة نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله»انجام دهد که در ضمن آن،اشارهای نیز به پارهای از شیوههای آن خواهد داشت.
در واقع،مسئلة اصلی این است که نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله از چه روشی برای تبیین و تعلیم مواضع دینی استفاده میفرمود؟
به موجب مفاد آیة شریفة و لکم فی رسول الله أسوی حسنی،الگو گرفتن برای تبیین و آموزش دین از سیرة رسول گرامی اسلام،وظیفة عالمان دینی است؛بنابراین،هر چند که قالبها و ابزارها و گاهی نیز برخی شیوهها در اثر تحولات اجتماعی تغییر یافتهاند،اصول و معیارهای کلی به عنوان اینکه از
سنخ مفاهیماند،چندان تغییری در آنها حاصل نمیشود و میتوانند برای ما نیز کارآمد باشند.
در این نوشتار،یک مقدمه و چهار محور روش تعلیم عملی رسول گرامی اسلام،روش تعلیم بیانی،روش تربیت معلم و روش تدوین و کتابت پی گرفته میشود.
خلاصه ماشینی:
"با التفات به این نکته میبینیم،در زندگی رسالی پیامبر صلی الله علیه و آله موقعیتهایی پیش آمده است که ایشان در مقام مدافعة دینی در بحث رویارو شرکت نموده و به اشکالها و ایرادهای وارده از سوی حریف پاسخ داده و گاهی نیز ایرادهایی بر او وارد نمودهاند که نمونههای زیر از جملة آنهاست:مجادلة احسن ابن عباس در روایتی که ابن اسحاق آن را از عکرمه نقل کرده است،میگوید:سران قریش با هم جمع شدند و گفتند:دنبال محمد صلی الله علیه و آله بفرستید تا با وی به بحث رودررو بپردازیم و او را به زانو درآوریم.
ابوبصیر به امام صادق علیه السلام میگوید:بعضی سؤال میکنند،با اینکه همه چیز در قرآن هست،چرا به گونة تفصیلی بعضی چیزها را در آن نمیبینیم؟ امام فرمود:به آنان بگو دستور نماز که نازل شده بود،کیفیت و تعداد رکعات آن مشخص نبود؛همچنین زکات مقدار آن روشن نبود؛یا حج تعداد شوط در طواف معلوم نبود،لکن بعد پیامبر صلی الله علیه و آله آنها را برای مردم تفسیر مینمود(کلینی،1:1365/286).
این گونه موارد را پیامبر صلی الله علیه و آله به امام علی علیه السلام،سلمان،ابوذر،عمار،فاطمه علیها لسلام و برخی دیگر از خواص خود القا نموده است که«صحیفة فاطمه»1و«صحیفة علی»مشحون از آنهاست و در نزد امامان معصوم علیهم السلام به میراث نهاده شده است و آنان به کمک معارف نبوی در آن،به پاسخگویی امت اسلام و روشنگری راه ایشان میپرداختهاند."