چکیده:
نوشتار حاضر،دیدگاه نمایندگان مجلس اول را درباره وضعیت دهقانان بررسی میکند.دهقانان در دهههای قبل از مشروطیت،از نظام زمینداری و مالیاتی در رنج بودند.ادغام اقتصاد ایران در نظام جهانی سرمایهداری به این رنج و ستم دامن زد.دهقانان با وقوع انقلاب مشروطیت به شوق آمدند.آنان در انقلاب،رهایی از وضعیت پیشین را جستوجو میکردند،اما نظامنامه انتخاباتی مجلس اول،بخش وسیعی از دهقانان را از انتخابات محروم کرد.مجلس هر چند پیگیر شکایات دهقانان شد،اما به دلیل ترکیب خاص خود حاضر به دگرگونی ساختار زمینداری نبود.
خلاصه ماشینی:
"شاید بر بستر همین آگاهی یافتن تدریجی و شور و خروش دهقانی بود که مجلس در همان نخستینایام فعالیت خود در باب چند و چون نمایندگان فلاحین و زارعین به بحث و نظر پرداخت.
در آغاز،برخی نمایندگان بر دگرگونی نظام مالیاتی بر بنیاد ممیزی علمی زمینهای کشور و ایجاد مبنای واقعی برای اخذ مالیات سخن گفتند،اما نظر کلی مجلس این بود که این مسئله به زمان نیاز دارد و تنظیم بودجه و«جمع و خرج امساله»را باید براساس نظام مالیاتی پیشین، البته با انجام اصلاحاتی،انجام داد.
آنان گویا مشروطیت را وسیله ابقای نظام ستمبار زمینداری میدیدند،اما واقع آن بود که این دهقانان بودند که معنا و مفهوم اصلی مشروطیت را دریافته و با رسوم زمینداری و قواعد آن،به ستیز پرداخته بودند؛مسئلهای که نمایندگان مجلس به دلیل ترکیب محافظه کار خود نمیتوانستند به آن پی ببرند.
اما نظر کلی مجلس چیز دیگری بود؛ مجلس اینکه تکیه گاه حقوق دهقانان شود به همدلی با مالکان گیلانی پرداخت و در مکتوبی به انجمن ولایتی گیلان متذکر شد: اهالی رشت بهدرستی معنی مشروطیت و حریت را نفهمیدهاند و رعایا بنای خود سری را گذاشتهاند و عجیبتر آنکه انجمن ایالتی،اصول مشروطیت را به اهالی آنجا نفهماندهاند،لهذا مجلس شورای ملی قویا خواهش مینماید که اصول مشروطیت را به مردم فهمانده و رفع این اغتشاشات را نماید که عموم آسوده باشند.
نتیجه با این موارد،چنین نتیجه میگیریم که نمایندگان مجلس در آغاز فعالیت خود بهدنبال همراهی محدود با دهقانان و زارعین بودند و مسئله نمایندگی آنها را هم مطرح کردند."