چکیده:
مکتبهای مختلف روانشناسی و نظریهپردازان روانشناس، رفتارهایی را به عنوان رفتار بهنجار و نابهنجار معرفی کرده و تعریف
خاصی را برای شخصیت سالم و غیرسالم ارائه نمودهاند.
در واقع هرگونه تعریف از شخصیت و رفتار بهنجار و نابهنجار برخاسته از نحوه نگرش آن مکتبها و نظریهپردازان به انسان و
ساختار وجودی اوست.
دین اسلام با توجه به نگاه خاص و مترقی آن نسبت به انسان در تعریف بهنجاری دیدگاه ویژهای دارد. از اینرو، برای دریافت
ماهیت بهنجاری و نابهنجاری و تعریف آنها باید انسان را از منظر اسلام بررسی نمود. شناخت فطرت و حقیقت وجودی وی،
گرایش و انگیزشهای سرشتی و راه سعادت و کمال بشر دستیابی به کمال و خودشکوفایی از مواردی است که برای شناخت
انسان و طبیعت وی از نظر اسلام و در نتیجه ارائه مفهوم سلامتی و بهنجاری در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است. در زمینه
شناخت انسان، نمیتوان از هدف آفرینش و گستره زندگی وی غفلت نمود. بنابراین، با بررسی و تعریف تمامی موارد فوق، میتوان
در ماهیت و تعریف بهنجاری و ملاکهای آن از نظر اسلام ارائه نمود.
پس از تعریف بهنجاری باید جایگاه ملاکهای مهمی همچون لذتطلبی، سازگاری ایمان و کفر تبیین شده و نقش آنها در
سلامت و بیماری روانی روشن گردد.
خلاصه ماشینی:
"پس از آنکه معلوم شد کمال هر موجود و از جمله انسان در عینیت یافتن و ظهور تمام استعدادهای نوعی اوست، تمام سخن در این است که آن استعداد و زمینههای نهفته در انسان برای کمال چیست؟ به عبارت دیگر، آن مقصد حقیقی که هر انسان طبق فطرت الهی طالب آن است و تمام فعالیتهای او برای رسیدن به آن مرحله صورت میپذیرد و کمال واقعی و نهایی انسان تلقی میشود، کدام است؟ فیلسوفان و همچنین نظریهپردازان «روانشناسی کمال»، هر یک این کمال را به گونهای متفاوت تعریف کرده و براساس آن، مکتب فکری خویش را بنا نهادهاند، در اینجا، این نکته نیز باید گوشزد گردد که هر آنچه به خودی خود (بنفسه) در شمار کمالهای انسانی تلقی نگردد، در واقع، خواسته فطری انسان محسوب نمیگردد؛ و مشترک بین انسان و حیوان است.
در اینجا، تنها به این مسأله اشاره میشود که تعریف «بهنجاری» و «نابهنجاری» از دیدگاه اسلام، با توجه به هدف خلقت انسان صورت میگیرد که البته در نظر گرفتن چنین مبنایی برای تعریف بهنجاری، عقلانی و فراگیر است؛ چنان که حتی در تعریف «بهنجاری» از نظر سایر مکتبهای فکری و رویکردهای روانشناختی نیز منظور شده است و همانگونه که گفته شد، از نظر اسلام، هدف از آفرینش انسان عبادت و قرب الی الله و در مجموع، کمال انسانی است و این مسأله در تعریف بهنجاری مدنظر میباشد.
تعریف «بهنجاری» با توجه به شناخت صحیح و عمیق از انسان و ابعاد وجودی و فطری او و گستره زندگی و حیات اخروی وی در جهان آخرت و نیز کمال و سعادت انسانی، باید گفت: بهنجاری عبارت است از: دریافت درست از ابعاد وجودی خویشتن و واقعیتهای هستی و حداکثر سازگاری و بهرهبرداری از استعدادها و ظرفیتهای خود و محیط در جهت کسب کمال و شکوفایی فطرت و نیل به سعادت انسانی که در واقع، همان دستیابی به لذتهای برتر و پایدار اخروی است."