چکیده:
فهم کتاب الهی میطلبد که زبان آن را بشناسیم. در باره زبان قرآن اختلاف نظر وجود دارد: زبان قرآن را برخی علمی و ادبی و برخی رمزی و برخی دیگر عرفی دانستهاند؛ اما هیچ یک از آنها درست به نظر نمیرسد؛ زیرا قرآن برای همه انسانها و همه زبانها آمدهاست؛ حال آنکه زبان علم و ادب و رمز به گروه خاصی تعلق دارد. زبان عرف نیز از مسامحه و مبالغه خالی نیست. به علاوه در قرآن واژههایی در معناهایی ورای فهم عرف بهکار رفته است. بنابراین زبان قرآن، زبانی فراتر از همه این زبان هاست. قرآن از همه این زبانها بهره گرفتهاست. ظاهر قرآن عرفی است؛ ولی موضوعاتی به این قرار آن را از عرف متمایز میسازد: 1. ظاهر وباطن 2. تأویل و تنزیل 3. محکم و متشابه 4. جری و انطباق 5. نظام مندی 6. خبر از مغیبات 7. بهکارگیری بعضی از واژهها در معنای خاص.
خلاصه ماشینی:
"1. مقدمهمطالبی در قرآن وجود دارد که پرسشها و ابهامهای فراوانی را برانگیختهاست؛ از قبیل: حروف مقطعه؛ آنچه به ظاهر با علوم روز سازگار نیست؛ مانند: آسمانهای هفتگانه، آفریده شدن آدم از خاک، تولد حضرت عیسی بدون پدر؛ اموری که با علم قابل اثبات نیست؛ مانند: وحی، ملک، جن، معراج پیامبر، داستان تخت بلقیس و تأثیر جادو[فلق/ 3]، تأثیر چشم زخم، خلقت زمین و آسمان در شش روز؛ احکامی که با قوانین امروز بشر قابل توجیه نیست؛ مانند: سلطه مردان بر زنان[نساء/ 24]، دو برابر بودن ارث مردان نسبت به زنان؛ برتری مردان بر زنان[نجم/ 22]، تأیید بردهداری [نحل/ 75؛ نساء/ 11]؛ آنچه معنای ظاهری آن با عقل سازگار نیست؛ مانند: آمدن پروردگار و فرشتگان صف به صف[فجر/ 22]، نشستن خدا بر تخت[طه/ 5]؛ دست داشتن خدا[فتح/ 10]، نگاه کردن انسانها به خدا[قیامت/ 22 و 23]؛ مواردی که وجود نوعی نقص را در قرآن به پندار میافکند، مثل: ناپیوسته بودن ظاهری آیات قرآن در بعضی سور، آیاتی که اموری را مناسب پیامبراسلام و قوم آن حضرت بیان کردهاست؛ مانند: آیاتی که مسائل خصوصی و خانوادگی پیامبر را مطرح میکند که اینها با جهانی بودن قرآن نمیسازد؛ طرح مسائلی مربوط به اعراب آن زمان؛ مانند: تصویر نعمتهای بهشت، شراب، حوریه و...
ولی این نظریه نمیتواند مورد قبول باشد؛ زیرا در هر علمی مطالب آن علم در قالب الفاظ خاصی بیان میشود که متخصصین آن میفهمند؛ حال آنکه قرآن که کتاب هدایت همه مردم است، باید قابل فهم برای همه باشد.
زبانی فراتر از زبان عرف با توجه به اینکه قرآن کتاب هدایت برای همه انسانها است و به «لسان قوم» نازل شدهاست، ظواهر آن عرفی و قابل فهم همگان است؛ ولی این زبان ویژگیها و بعضا اصطلاحات خاصی دارد که آن را زبان مخصوص به خود و متعالیتر از زبان عرف میگرداند."