چکیده:
جریان وروند«نگارش مکتوب»در میان شیعیان،موضوعی است که در کتاب میراث مکتوب شیعه نوشته دکتر سیدحسین مدرسی مورد بررسی و کند و کاو قرار گرفته است و نوشتار حاضر در صدد معرفی و مروری برمطالب کتابیادشده و بیان نکتههای نو و تازهیاب آن میباشد که در سهبخش سامان یافتهاست.
در بخش اول،ضمن معرفی نویسنده کتاب و بیان توانایی و شایستگی وی در این عرصه،محتوا و شیوه تنظیم کتاب و ویژگیهای آن بیان شده است.در بخش دوم،به آرا و دیدگاههای نویسنده که بهگونهای انتقادی روایات را همراه با زمینه تاریخی آنها بررسی کرده،توجه شده،سپس رشد و توسعه طبیعی روایات به مرور زمان-که مورد تأکید نویسنده است-و به صورت موردی نشان داده شده است.مباحث و اختلافات مذهبی و اثرات آن در ساخت روایات از جمله مسائلی است که در جای جای کتاب از نگاه تیزبین مؤلف دور نمانده و اهمیت فوقالعادهای در تحلیلهای نویسنده داشته است.در این بخش،ذیل سه عنوان گونههای نگارش،اخبار ساختگی و ریشهیابی لغزشها مطالب پراکنده کتاب تنظیم شده و قابل دست یابی است.در پایان و بخش سوم،برخی نقدهای وارد برکتاب مطرح شده است.
خلاصه ماشینی:
"او معتقد است برخی از این نوشتهها،رسالههایی است که براساس آموزههای امام تدوین شده،اما منسوب به آنان است،چنانکه درباره آثار نصیریه چنین نظر دارد و میگوید: تعدادی کتاب،بهویژه در میراث غالی نصیریه به مفضل جعفی منسوب شده که بهنظر میرسد بیشتر آنها مربوط به پس از درگذشت او باشد...
[وی در ادامه میگوید:]همانگونه که درباره کتاب علی علیه السلام یادآور شدیم،توصیف اخیر برای متونی به نام«جفر»و«جامعه»یاد شده که چهبسا در این نقل نیز اشاره مورد نظر به محتوای متن اول(جفر)باشد که در این روایت از آن سخن رفته است و نه مصحف فاطمه،بهخصوص با توجه به اینکه ارجاعات به مصحف فاطمه بیشتر در امور غیبی و پیشگوییهای تاریخی است نه وظایف شرعی و دین(ص 40).
درباره دفتر اصبغ بن نباته و روایات پراکنده وی مینویسد: بخشی از این روایات البته میتواند از چنین کتابی-در صورتی که وجود میداشته-بوده باشد،اما این محتمل است که در بسیاری از این موارد،برخی از راویان بعدی از نام وی بهعنوان نامی دم دست برای مستند ساختن برخی اقوال مشهور امام علی علیه السلام یا پارهای از ساختههای خود استفاده کرده و نام وی را بر سر آن اخبار افزوده باشند.
این مسئله،این پرسش را بهخاطر میآورد که آیا یکی دانستن قرائت امام علی با قرائت عاصم اصولا از آغاز به همین منظور طرح نشده بود تا از آن بهعنوان وسیلهای برای خلع سلاح شیعیان در استدلالات کلامی استفاده شود؟(ص 22) ج)ریشهیابی لغزشها نویسنده در موارد قابل توجهی اشتباهات راهیافته به منابع را بیان کرده و ریشه و منشأ آنها را نشان داده است که برخی از آنها عبارتاند از: 1."