چکیده:
در سال 918ق و در آستانه زوال حکومت بهمنیان در دکن،سلطان قلی قطب شاه که از بازماندگان قراقویونلوها و از امرای حکومت بهمنی بود،تأسیس حکومت قطب شاهیان را در گلکنده اعلام کرد. سلطانقلی و جانشینانش حدود دو قرن به عنوان حکومتی محلی و نسبتا مقتدر در دکن فرمانروایی کردند. مذهب رسمی این حکومت از همان ابتدا مذهب شیعه بود و مراسم مذهبی در طول دوران حکومت آنان در حیدرآباد و گلکنده به شکل گستردهای برگزار میشد.
در این دوره به علت حضور فراوان علما و ادبای فارسی زبان در هند و حمایت بیدریغ قطب شاهیان از آنان،زبان و ادبیات فارسی در این منطقه،بسیار گسترش یافت و تقریبا تمام منابع تاریخی این دوره به زبان فارسی نوشته شد.در این مقاله،منابع تاریخی حکومت قطب شاهیان در سه قسمت:منابع دودمانی خاندان قطب شاهی،منابعی دودمانی گورکانیان و تاریخهای عمومی هند بررسی شده است.منابعی چون تاریخ سلطان محمد قطب شاه از نویسندهای ناشناس،حدیقهالسلاطین خواجه نظامالدین احمد بن عبدالله ساعدی نیشابوری،تاریخ فرشته از هندوشاه،لبالتواریخ هند و چند منبع دیگر از مهمترین منابع تاریخ قطب شاهیان معرفی شده است.
خلاصه ماشینی:
"3همچنین نویسنده در مورد برگزاری مراسم ایام محرم در دوران حکومت سلطانمحمد قطبشاه مینویسد که در این دوره،تحت تأثیر میرمحمد مؤمن استرآبادی مراسم مذهبی تشیع،به ویژه مراسم ایام محرم با شور و حال خاصی برگزار میشد،به طوری که حتی خود سلطان نیز در ایام محرم جامه پادشاهی را از تن خارج کرده و همچون دیگر مردم،لباس سیاه میپوشید و در مراسم عزاداری شرکت میکرد.
به عنوان نمونه از اشعار محمدقلی قطبشاه که«ظل الله»تخلص میکرد،این شعر را ذکر کرده است:یا رب چه برتری تو ز وصف بیان ما پنهان شده از شرم زبان در دهان ما در حضرتت یقین و گمان را چو راه نیست حیران وصف تو است یقین و گمان ما ظل الله از شرور بدان در پناه تو است ای درگه جلال تو دارالامان ما1 مفیدترین بخش این کتاب از نظر تاریخی،قسمتهایی است که نویسنده به بیان شرح حال پادشاهان دکن،بهویژه پادشاهان قطب شاهیه و وزرای آنان پرداخته است،چرا که علی بن طیفور در بیان حوادث این دوره،مشاهدههای خود را نوشته و از آنجا که در پایتخت حکومت قطبشاهیان حضور داشته،در مورد پادشاهان این سلسله،اطلاعات مفیدی به خواننده ارائه میدهد.
1 ارزش تاریخی این کتاب برای تاریخ حکومت قطبشاهیان از آن روست که نویسنده خود شاهد بسیاری از رخدادهای این دوره بوده است،علاوه براین،حضور او در دستگاه حکومت عادلشاهیان باعث شده تا گزارشهای او،بهویژه در باره روابط بین قطب شاهیان اهمیت والایی داشته باشد."