چکیده:
در شماره پیشین ضمن نقد نظریه توفیقی بودن رسم الخط عثمانی به مواردی از مخالفت
این رسم با رسم الخط متداول در قرآن کریم اشاره گردید.در این مقاله نخست دیدگاههای
دانشمندان علوم قرآنی پیرامون اسرار و مزایای رسم عثمانی طرح شده، آنگاه نقدهایی در
این خصوص ارائه گشته و سرانجام چاره اندیشی مناسبی جهت تسهیل کار قاریان در قرائت
قرآن تدارک دیده شده است.
خلاصه ماشینی:
"اسرار و مزایای رسم عثمانی رسم و کتابتی که نمونههایی از آنها در حوزههای مختلف ذکر شد، هر چند در بسیاری از موارد، قرائت قرآن کریم را-حتی برای کسانی که با قرآن مأنوس و به رسم مصحف عثمان آشنا هستند-دشوار میسازد؛اما علماء سعی کردند اسرار و مزایایی برای این رسم سراغ کرده و آنها را بازگو نمایند: اول-انعطافپذیر ساختن لفظ برای قراآت معتبر عمدهترین و اساسیترین سر و راز این رسم و شیوه نگارش-در پارهای از موارد-ما را به قراآت مختلفی رهنمون است که اصحاب رسول خدا(ص)آن موارد را مختلف قرائت میکردند و قرائت آنها توسط قراء در طول تاریخ دست به دست شد تا به ما رسید مثلا«یخدعون الله»نگارش میشد که قابلیت داشت«یخادعون»نیز خوانده شود، و م میدانیم که بر حسب قرائت ابو عمرو بن علاء بصری، باید«یخدعون الله»قرائت کرده و این کلمه بدون شکل و اعراب نسبت به هر دو قرائت قابل انعطاف است:«یخادعون و یخدعون الله».
میتوان برای چنین رسم و کتابت، دو علت را جستجو کرد:1-یکی از آنها موافقت با قرائت عبد الله بن عامر است، چرا که او به صورت«الغدوة»قرائت میکرد و این قرائت نیز از رسول خدا(ص)نقل شده است؛2-صحابه الف منقلب از واو را به صورت واو مینگاشتند مانند:«الزکوة، النجوة، مشکوة، الربوا».
این رسم در کتابت که حروفی اضافه میشود تا حرکت حرف را بنمایاند، از نگارش و کتابت قانونمند و قیاسی در قرآن نظائری دارد که حرفی در کلمه برای نشان دادن کیفیت حرکت حرفی، در رسم الخط اضافه شده است، مانند:«اولئک»که واو در خط آمده ولی تلفظ نمیشود، و زیادت واو برای ارائه ضمه همزه«اولئک»است، و اگر این واو زائد در میان نمیبود امکان داشت با«الیک»اگر همزه علامت ضم نمیداشت و مشکول نمیبود -چنانکه نبود-اشتباه شود."