چکیده:
امروزه در برخی از کشورهای جهان که چون ایران محدودیت کمی و کیفی منابع، یکی از
موانع عمده دستیابی به اهداف توسعه پایدار آنها به شمار میرود، در جهت رفع و یا
کاهش اثرات این معضل زیستمحیطی، طرحهای افزایش بارش به طریق بارورسازی ابرها،
اجرا میگردند.
بستر و زمینه لازم برای اجرای اینگونه طرحها، انجام یک سری از مطالعات و بررسیهای
علمی و تحقیقاتی است که بدین طریق، شرایط و توانهای بالقوه و بالفعل حوضههای
مختلف آبی جهت اجرای موفقیتآمیز طرحهای افزایش بارش[1] (PEP) مورد شناخت و
ارزیابی آگاهانه و منطقی قرار میگیرد.
اگرچه بنابر ماهیت موضوع، بخش عمدهای از مجموعه این مطالعات که با عنوان کلی مرحله
مکانگزینی[2] (S.S.P) از آن یاد میشود، اقلیمشناسی ابر و بارش است، اما از
آنجایی که بادها و جریانهای جوی در ترازهای مختلف جو در هر تیپ هوای غالب
ویژگیهای خاصی را
دارند، و در شرایط سینوپتیکی و ترمودینامیکی مختلف، جریانهای جوی ویژهای با
تندی و جهات گوناگون میوزند، و علاوه بر این غلبه و یا ضعف برخی از شرایط باد، و
جریانهای جو، خود میتواند به عنوان شاخصی از شرایط ویژه هوا مانند پایداریها،
ناپایداریها، وقوع رعد و برق و ... تلقی گردند، بنابراین بررسی اقلیمشناسی این
گروه از پارامترهای جوی در هر منطقه خود میتواند آگاهیهای طراحان طرحهای PEP را
افزایش داده و دخالت انسان در محیط را به منظور استفاده بهینه از منابع موجود،
منطقیتر سازد.
برای انجام این بررسی، ابتدا با توجه به دیدهبانیهای انجامشده در ایستگاه
سینوپتیک و دادههای کاوشگر جو بالای اصفهان، سمت و سرعت بادها در ترازهای
استاندارد هوا چون 500 و 700 هکتوپاسکال، در ساعات مختلف روز و شب، استنتاج و
گلبادهای مربوطه نیز ترسیم شدهاند. علاوه بر این، توزیع ماهانه درصد میانگین رخداد
جریانهای جو بالا در جهات شانزدهگانه بصورت نموداری بررسی و با تقسیمبندی بادها
به دو گروه بادهای آرام و شدید، سرعت آنها در جداول و نمودارهایی مورد بررسی قرار
گرفتهاند.
نتیجه اینکه، در ماههای سرد و بارشی سال، جریانهای مذکور در ترازهای استاندارد جو
دارای مؤلفه غربی بوده و با توجه به بررسیهای، سینوپتیکی میتوانند حامل رطوبت و
انرژی لازم برای ایجاد شرایط مساعد رخداد ناپایداریها، تشکیل ابرهای بارورشونده و
وقوع بارش باشند. بعلاوه فزونی تندی آنها به خصوص در ماههای فوق خود عامل مثبتی در
راستای ارزیابی حوضه آبی مورد مطالعه جهت اجرای طرحهای PEP تلقی میشوند.
خلاصه ماشینی:
"] شکل6- گلباد میانگین ماه مارس اصفهان (90-1961) 2- الف- تراز 700 هکتوپاسکال، ساعت UTC 00, 00 برای بررسی جهت و سرعت بادها، در ترازهای فوقانی جو علاوه بر ترسیم گلبادهای ماهیانه (5)، جدول شماره1 نیز تهیه گردیده است.
اگر در جدول مذکور درصدهای میانگین فراوانی رخداد بادها را یک زمان (UTC 12) ولی در دو تراز جوی یعنی 700 و 500 هکتوپاسکال با یکدیگر مقایسه کنیم، مشاهده میشود که ارقام مربوط به مؤلفههای غربی در تراز اخیر به مراتب افزایش نشان میدهند که این وضعیت قبلا نیز در ساعت UTC 00, 00 نیز در هر دو تراز بررسی گردیده است.
از تلفیق بررسیهای فوق که برای اولین بار در کشور ما صورت میگیرد، میتوان به این نتیجه دست یافت که بادهای سطح زمین و جریانهای ترازهای برین جو بخصوص در ماههای بارشی، یعنی از نوامبر تا می، دارای مؤلفه غربی بوده و به ویژه بنابر مطالعات سینوپتیکی (5)، مشاهده میشود که در این ماهها جریانهای مذکور، رطوبت و انرژی لازم برای تشکیل ابرهای بارور شونده و رخداد بارش را تأمین مینمایند.
علاوه بر این بررسیهای ترمودینامیکی (5) نیز بیانگر آن است که در دورههای مختلف بارشی جهت بادهای غالب از سطح زمین تا تراز 300 هکتوپاسکال عموما بین °170 تا °330 در نوسان بوده و همین جریانها هستند که تأمین کننده رطوبت و انرژی لازم برای ورود به حوضه آبی مورد بحث از عرضهای پایینتر میباشند (5)."