چکیده:
نظریه تکامل طبیعی و رابطه آن با وجود نظم و تدبیر در طبیعت، در تفکر غربی هنوز از بحتهای مطرح
و مهم است. این موضوع سخنرانی پروفسور الوین پلانتینگا در دانشگاه قم است که مؤلف محترم متن
ویراسته شده آن را جهت چاپ در اختیار فصلنامه گذاشته است. وی ابتدا مفاد نظریه تکامل و نیز معنای
مورد نظر خود را از نظم بیان میکند و اظهار میدارد که علم به خودی خود هیچ دلالتی بر نفی نظم
ندارد، بلکه ترکیب علم با طبیعتگرایی فلسفی است که منتهی به نفی نظم میشود.
وی سپس به بیان تفصیلی دلایل ادعای خود میپردازد، همچنین درباره انواع مختلف
دارویناندیشی سخن میگوید و در نهایت، نتیجه میگیرد که هیچکدام با وجود نظم در طبیعت ناسازگار
نیستند.
یکی از رشتههای علمی که در دهههای اخیر شهرت پیدا کرده زیستشناسی اجتماعی یا
روانشناسی تکاملی است. طرفداران این رشته میکوشند که ویژگیهای انسانی را براساس انتخاب
طبیعی تبیین کنند. پلانتینگا ضمن نقل برخی اقوال به این نتیجه میرسد که خداباوران مسیحی نتایج علم
را ناقض باورهای خود نمیبیند، زیرا از دیدگاه آنها دو منبع معرفت وجود دارد: ایمان و عقل. در نتیجه،
علم مستلزم آن نیست که آن دسته از عقاید مسیحی که با علم ناسازگار است، نقض شود، همچنانکه
باور به عقاید مسیحی که با باورهای علمی ناسازگارند به معنای نقض باورهای علمی نیست.
خلاصه ماشینی:
"(16) اما ممکن است کمی عجله کرده باشیم: آیا دلیل مناسبی برای اینکه فکر کنیم نظریه تکامل با نظم ناسازگار است، وجود ندارد؟ براساس داروین اندیشی، تبیین (17) مهم ساختار انسانها و سایر موجودات زنده این است که آنها از طریق انتخاب طبیعی رشد کردهاند، انتخاب طبیعی که بر تغییر ژنتیکی، که به واسطه جهش تصادفی ژنها پیش آمده، عمل میکند.
ما در اینجا با تضاد میان نظم، یا نوع خاصی از آن، و تکامل، یا کاربردی از آن، مواجهیم، زیرا برخی از تبیینهایی که زیستشناسان اجتماعی ارائه دادهاند، در واقع، با خدا باوری مسیحی ناسازگار به نظر میآید؛ برای مثال طبق نظر استیون پینکر (24) پرسش زیستشناسی اجتماعی در اینجا این است «چگونه دین با ذهنی سازگار است که ممکن است فکر کند برای انکار آنچه واقعا صادق نیست، آفریده شده است؟» (25) پاسخی که او میدهد چنین است: «دین امری است که از سر ناامیدی به آن تمسک میشود و مردم زمانی به آن مراجعه میکنند که با خطرهای زیاد مواجه میشوند و از همه ابزارهای عادی ـ داروها، تدبیرها و دوستیها ـ برای رسیدن به موفقیت استفاده میکنند، اما در مورد آب و هوا هیچ چیزی وجود ندارد."