چکیده:
در نخستین گفتار از مجموعه مباحث سوگندهای قرآنی، با عنوان «درآمدی بر بحث
سوگند در قرآن»(1)، پیشینه سوگند، ماهیت و ساختار آن، انواع سوگندهای قرآنی،
گستره سوگند و کتابشناسی آن عرضه شد. در این شماره به بررسی «اهداف و
کارکردهای سوگندهای قرآنی» میپردازیم که در چهار محور عمده خلاصه میشود:
1. تأکید؛ 2. تعظیم و بزرگ داشتن آنچه بدان سوگند یاد میشود؛ 3. رهنمون
شدن به اسرار و حکمتهای نهفته در اشیایی که به آنها سوگند یاد میشود؛ 4. اثبات
مطالبی که بر آن، سوگند یاد میشود، با اشیایی که به آن سوگند یاد میشود.
خلاصه ماشینی:
"این دو پاسخ، گرچه تا حدودی قابل پذیرش مینماید، از استواری لازم برخوردار نیست و میتوان در آن خدشه کرد؛ چرا که صرف آن که چیزی از اسلوبهای سخن عربی باشد، مادامی که درستی کاربرد و حکمتهای بلاغی آن مورد پذیرش قرآن نباشد، قرآن را متعبد به آوردن آن نمیکند، از سوی دیگر، این سؤال متوجه زبان عربی نیز خواهد بود که آیا سوگند را بدون آن که در برابر منکر سودمند و کارآمد باشد، به کار میبرند یا آن که اسلوبهای زبانی، بر پایه حکمتهای عقلانی و تجربیات اهل زبان شکل گرفته است؟ درباره پاسخ دوم نیز این مسأله وجود دارد که اگر ما در مجموع، قرآن را بدون درنظرگرفتن زمان نزول آیات بسنجیم، هم استدلال در آن وجود دارد، هم شهادت و هم قسم؛ اما با توجه به زمان نزول، سوگندهای قرآن، بیشتر در فضای مکی و پیش از آن که گواهی آورده و بسط دلایل انجام شود، نازل شده است.
وی در بحث مفصلی که درباره سر نهفته در سوگند به «واو» در آغاز سورهها دارد، پس از نقد آرای دیگران و ارائه دلیلهای خود، اینگونه نتیجه میگیرد که این واو از معنای اصلی لغوی و اولیه خود که حکایت از عظمت چیزی است که به آن سوگند یاد شده، خارج گردیده و مفهوم بلاغی جدیدی یافته است که عبارت باشد از جلب توجه کامل مخاطب به امور محسوس و قابل درک انسان که هیچگونه جای تردیدی در آنها نیست؛ تا مقدمه شود برای بیان مسائلی ______________________________ 1."