خلاصه ماشینی:
"آنگاه آرامگاهی فلکآسا برآن برپا داشتند که امروزه به نام تاجمحل اگرا مشهور است و به سبب صفات ممتاز معماری و طرفهکاریها که درآن شده است این آرامگاه یکی ازعجایب هفتگانه جهان شناخته میشود.
حقیقتی است مسلم که احمد درآن روزگار معماری بود بزرگ ولی هیچ شاهد دیگری براین گفتة لطفالله که پدرش معمار تاجمحل بوده باشد دردست نیست.
اما کمتر ساختمانی است که از لحاظ هنری و زیبایی و بیمانندی هنر معماری به کار رفته درآن مانند تاجمحل در جهان علم شده باشد(ر.
آرتورکینگزلی پوتر خوب یادآور این نکته میشود که مقرنس که قسمت اصلی ساختمان گنبد است در شرق از زمانهای بسیار کهن شناخته بود و طاق ضربی درمیان مسلمانان چنان رایج و عمومی گشته بود که از اصول اساس ساختمان به شمار میرفت و عبارتی مشهور داشتند که «طاق ضربی هرگز نمیخوابد»(103).
این مسجد آرامگاهی در ایران یکی از مزارهای گنبددار برجسته و مهم است درمشرق که برپایهای هشت گوش قرار دارد در هند نخستین ساختمان هشت گوش آرامگاهی که شناخته شده ازآن خانجهان تلانگانی که وزیر اعظم فیروزشاه تقلق ساخته شده در دهلی در 021369/668 ه.
ولی در دوران گورکانیان هند آرامگاه همایون در دهلی و تاجمحل در اگرا براساس شبه هشت ضلعی که مورخان آن زمان مثمن بغدادی توصیف کردهاند (تصویر4) ساخته شده بود(113).
خلاصه آنکه همة پدیدههای معماری خاص تاج محل از گنبد دوپوشة امروزی گرفته تا آرایش پرچینکاری برای کاستن از یکنواختی رنگ مرمر سفیدی نمای ساختمان به کار رفته و منارهای استوانهای و سردابه و چهارقبة پیرامون گنبد وسطی (تصویر4) دستبهدست هم داده و تاجمحل را در سراسر جهان ممتاز ساخته است."