خلاصه ماشینی:
"تا اینکه میگوییم:اما استاد!داخل این همه دایره،سرگیجه رفتن ما هم دایرهای است!شما چرا مدتیست در مطبوعات حضور فعال ندارید؟ اینجاست که بحث عوض میشود و میرویم داخل سیاست:تا ساعت ده شب!بعد که تکلیف ایران و جهان را هم مشخص کردیم برمیگردیم به سوال اول.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) به راستی دولتها در طول تاریخ،ابزار چه بودهاند؟همانگونه که گفتیم تشکیل دولت محصول یک ضرورت تاریخی بوده است اما دولتهای تشکیل یافته در طول تاریخ تا کجا موفقیت در امر دولت بودن یافتهاند؟و اساسا دولت چیست و تشکیل آن برای کیست؟ دولتها توتالیتر،دولتهایی که با دشنه قدرت به جان ملتها میافتادهاند،فلسفه وجودی آنها چه بوده است؟اگر فلسفه وجودی دولت این است که مقتضای ملی یک قوم و اقتضای اجتماعی سیاسی و حتی اعتقادی یک ملت را تکفل نماید،پس دولتهایی که به نام ملتها به سرزمینهای دیگر هجوم میآورند و اقوام و ملل دیگر را به شلاق تعصب یا دار ارتداد یا اساسا بلندپروازی نژادی یعنی راه پرخون راسیسم کشاندهاند،آنها براساس کدام ضرورت تاریخی عمل میکردند؟به راستی دولتهای توتالتیرجزء سگان زنجیری نظامهای فکری و عقیدتی چون سرمایهسالاری(آریستو کراسیسم)، اولیگارشیسم(حکومت طبقه برتر)نبودهاند؟ به عبارت دیگر این آریستوکراسیسم است که سگ هار توتالیتاریسم را به جان ملتها انداخته است و این توتالیتاریسم در حقیقت همان ماده ملعون و پلیدی است که جوجههای خطرناکی چون فاشیسم و کرههای لگدپرانی چون نازیسم را پرورده است.
اندکی عجیب به نظر میرسد در مرکز همان صفحهء سی دی دایرهای که مرکب از خطوط دوایر گوناگون بود،یک دایره کوچک وجود داشت که وقتی آن را،هم تقسیمبندی ذهنی و هم تقسیمبندی ریاضی کردم خود به تنهایی یک دایره بود و این برای من به تنهایی از عجایب هفتگانه هم مهمتر است."