چکیده:
در بعد تکنیکها و شیوهها یکی از دلایل شباهتهای تکنیکی هنری در هنر تصویرگریهای
عثمانی و صفوی نسخ خطی بودند که یا بصورت غنایم در جنگها یا بصورت هدایایی سیاسی
بین دو کشور رد و بدل میشدند که هم اکنون در مجموعهای در موزه معروف «توپ قاپی
سرای» نگهداری میشوند که این تکنیکها و اسلوبها همگی نشان دهندة مکتبهای نقاشی
شیراز، هرات و تبریز میباشند. بسیاری از نسخ خطی ایرانی مصور در نیمه اول قرن دهم،
بویژه بین سالهای 941 و 945 و همینطور در سالهای 954 هنگامیکه کارگاه هنری شاه
طهماسب در رشد و تکامل بالائی قرار داشت و در هنگام قرارداد صلح بین او و شاه
سلیمان بعنوان غنایم جنگی و هدایای دیپلماتیک به آنجا راه پیدا کردند. وجود عناصر
مشابه در تصویرگریهای مذهبی همانند پوشش پیامبر(ص) و امامان(ع) و وجود قداست آنان
در نقاشیها و همچنین انتخاب موضوعات مشابه که تأکیدی برحقانیت شیعه بود از جمله
تشابهاتی است که در نگارههای دو کشور قابل بررسی و تأمل است. در این مقاله علاوه
بر معرفی و بررسی نسخ خطی مذهبی هر دو دوره صفوی و عثمانی به وجود افتراقها و
تشابهات مذهبی با موضوع شیعه در نگارههای هر دو کشور پرداخته میشود و علل وجود
این تشابهات و افتراقها با تأکید بر شرایط سیاسی، مذهبی و اقتصادی و فرهنگی مورد
بررسی قرار میگیرد. این مقاله شامل بخشهایی چون هنر در دوران صفویان، موقعیت هنر
در دوران ترکان عثمانی، نسخ خطی ایران- عثمانی میباشد.
خلاصه ماشینی:
"در این کتب پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) در صورت به تصویر کشیده شدن بدون حائل روی صورت نشان داده شدهاند اما در مینیاتور ایرانی و ترکی قرن دهم و قرون متعاقب بعدی و در نسخ خطی مشابه همانند «خمسة نظامی»، «شاهنامه» شاه طهماسب، «روضهالصفای» میرخواند و «روضهالشهداء» واعظ کاشفی روی بند یا حایل روی صورت پیامبر همراه با هاله اطراف سر بکار رفته است.
تصویر دیگری از همین نسخه خطی مربوط به واقعه غدیر خم میباشد (تصویر: 7) که حضرت علی(ع) بوسیله پیامبر(ص) به جانشینی و امامت برگزیده میشود این اعلام مربوط است به آخرین سال زندگی پیامبر(ص) و آن هنگامی بود که پیامبر آخرین سفر خود را به سوی مسجدالحرام که در مکه «حجهالوداع» انجام داد.
3- نکته دیگری که میبایست به آن اشاره داشت مربوط به خصوصیات حمایت و تشویقهای هنری دربار عثمانی است که معمولا حامی و مشوق اصلی خود سلطان محسوب میشد و مشکلی که در ایران آن زمان به علت زد وخورد و کشمکشهای سیاسی وجود داشت و هنرمندان را وادار میساخت جهت یافتن حمایتهای هنری و آرامش لازم جهت ادامه کار به شهرهای اطراف پایتخت و کشورهای همجوار مسافرت کنند در کشور ترکان_________________________ 18- Shaykh al- Mufid, Kitab al- Irshad, PP.
عثمانی وجود نداشت[19] و پایتخت بودن استانبول وتغییر نیافتن آن برای سالهای متمادی بر این مسئله صحه میگذارد که کارگاه هنری سلطنتی نابود نگشته و به کار خود ادامه داده است و آرامش موجود در کشور هنرمندان را یاری رسانده است که بتواند نسخ خطی متعددی را مصور سازند که در این میان میتوان به نسخ خطی مذهبی اشاره داشت."