چکیده:
مقاله حاضر، با هدف نقد، بررسی و اصلاح کتاب مبادیالعربیة (جلد چهارم)، بهقلم رشید الشرتونی، به نگارش درآمده
است. البته در این مجال سعی بر آن بوده است که کتاب مذکور ابتدا از دیدگاهی کلی بررسی و نقاط قوت و ضعف آن
بهعنوان یکی از منابع مهم تدریس دانشگاهی در شاخه صرف و نحو آشکار و اصلاح شود؛ سپس، بررسی
موشکافانهتری در متن کتاب انجام شود، که در طی این بررسی، هم اشتباهات مربوط به مؤلف و هم اشتباهات
چاپی همراه با ذکر دلایل مستند استخراج و ارائه شده است.
در پایان، نتایج حاصل از این بحث در اختیار دانشپژوهان و علاقهمندان قرار داده شده است.
خلاصه ماشینی:
"(عباس حسن، 1380: ج 1، ص 74؛ جمالالدین بن هشام الانصاری، 1984: 91؛ محمد محییالدین عبدالحمید، 1383: ج 1، ص 39؛ رشیدالشرتونی، 1377: 128) ــ در بیان شرط عامل «أی» موصوله، نویسنده اظهار داشته است که عامل باید مستقبل باشد درصورتیکه چنین شرطی در سایر کتابهای نحو فرض دانسته نشده است، بلکه مستحسن بهشمار میآید.
(محمدمحییالدین عبدالحمید، 1383: ج 1، ص 153؛ عباس حسن، 1380: ج 1، ص 329؛ رشیدالشرتونی، 1377: 138) ــ در بحث «ظروف»، سه شرط برای حالتهای معرببودن «أمس» ذکر شده و برای شرط سوم ــ یعنی حالت اضافه ــ در اکثر کتابهای نحو ازجمله همین کتاب مثالی ارائه نشده است.
ــ مؤلف در شماره 453 بیان داشته که اگر قبل از مشغولعنه ادواتی بیاید که غالبا بر سر فعل میآیند (همزه استفهام، ما، لا و إن نافیه)، مشغولعنه ترجیحا منصوب است، مانند «و ماالدرس أبغضه»؛ اما در فائده سوم ص 270، همین مسئله را در این موارد ترجیحا بنابر فاعلیت ذکر کرده است که باید آن را ترجیحا نصب بنا به مفعولیت ذکر میکرد (محمد محییالدین عبدالحمید، 1383: ج 1، ص 476؛ عباس حسن، 1380: ج 2، ص 131).
در کتاب مبادیالعربیة، عبارتی بهصورت «یوم الجمعه صمت فیه» آورده شده است؛ که در آن، برای اینکه از باب اشتغال خارج نشود، «یوم» باید به «یوم» تبدیل شود (چون اگر مرفوع باشد، از باب اشتغال خارج میشود: îعباس حسن، 1380: ج 2، ص 132؛ محمدمحییالدین عبدالحمید، 1383: ج 1، ص 528) شایان ذکر است که همین مثال در کتاب شرح ابن عقیل درباب اشتغال آورده شده و در نقد بر آن «سافرت یومالجمعه سافرت فیه» آمده است."