خلاصه ماشینی:
"گویند تخم و دانهء این گیاه سیر خود را بمرحلهء کمال رسانیده است یعنی از تمام قوائیکه ذاتا داشت استفاده نمود و با مساعدت محیط کلیة استعداد ذاتی خود را بعرصهء ظهوررسانیده است همینطور است انسان که اگر سیر خود را بدرجهء کمال برساند باین نتیج میرسد که این دنیای لایتناهی را آفرینندهای است دانا و توانا که موجودات را با نظم و ترتیب محیر العقولی آفریده و نگاهداری نموده است و چون ذات احدیث که منشاء و مبدء موجودات است از دایرهء محسومات و معقولات خارج و در عین حال محیط بر آنها است لذا انسان نمیتواند بکیفیت ماهیت خداوند پیببرد از اینجهت است که مولانا و مولی الگونین علی ابن ابیطالب علیه السلام میفرماید ایاکم و التفکر فی الله و لکن اذا اردتم ان تنظروا الی عظمة الله تعالی فانظروا الی عظم خلقه یعنی در ذات خدا فکر نکنید ولی زمانیکه اراده میکنید که بسوی عظمت خدا نظر کنید پس نظر نمائید بسوی بزرگی مخلوقات خداوند پس از مطالب فوق معلوم شد که مبدء جهان و جهانیان غیر ماده و محیط بر کلیهء اشیاء و خالق مایری و ما لایری است و همین غیر ماده بودن و احاطه او بر موجودات عالم بشر را از درک ذاتش محروم ساخته است زیرا اولا محال است که محاط بتواند بر محیط خود احاطه پیدا کند ثانیا افکار بشر بمحسوسات محدود است یعنی اطلاع از ماهیت غیر محسوسات از حدود گنجایش انسان بیرون است."