چکیده:
روشنفکران سده اخیر ایران پس از آشنایی با فرهنگ غربی و ورود آن به ایران، واکنشهای متفاوتی را از
خود نشان دادهاند. عدهای بر این باور شدند که حرکت به سمت الگوهای صنعتی و فرهنگی غرب میتواند
جامعه ایرانی را به رشد و تعالی رسانده و به عظمت گذشته برگرداند. بنابراین، در علوم و فنون و در ابعاد
اداری و آموزشی با نگاه به غرب، اصلاحاتی را صورت دادند(غربگرایی). دستهای دیگر، راه پیشرفت و
سعادت جامعه ایران را تقلید از غرب پنداشتند. با این نگاه، کوشیدند تا ایران را هم در شکل و هم در محتوا به
سمت الگوهای غرب سوق دهند(غربزدگی). دسته سوم، ضمن تأکید بر نظام ارزشها، فرهنگ، تاریخ، دین،
عقیده و ایدئولوژی خویش، راه حل اصولی برای رسیدن به سعادت و بهروزی را در نهضت «بازگشت به
خویشتن» معرفی کردهاند. جریان فکری سوم خود به دو گروه تقسیم میشود: اول آنان که به اخذ جنبههای
مثبت فرهنگ و تمدن غربی و رد جنبههای منفی و استعماری آن معتقد میباشند. و دوم کسانی که به رد مطلق
غرب و نفی یکسره غرب و تجدد معتقد هستند، البته گروه اول از جریان سوم، دارای طرفداران بیشتر بوده و
موفق به تشکیل حکومت و جمهوری اسلامی شدند.
در این گزارش سعی شده است تا به برخی از مفاهیم، تاریخچه آشنایی روشنفکران ایرانی با غرب
و تأثیرات آن بر ایران و واکنش سه جریان فکری مذکور نسبت به فرهنگ غربی به طور مختصر اشاره شود.
خلاصه ماشینی:
"در این گزارش سعی شده است تا به برخی از مفاهیم، تاریخچه آشنایی روشنفکران ایرانی با غرب و تأثیرات آن بر ایران و واکنش سه جریان فکری مذکور نسبت به فرهنگ غربی به طور مختصر اشاره شود.
واکنشهای ارائه شده توسط روشنفکران ایرانی در برابر فرهنگ و تمدن غربی را میتوان به سه دسته مهم غربگرایی، غربزدگی و بازگشت به خویشتن تقسیم کرد، البته در این دستهبندی، واکنش روشنفکران ایرانی در برابر فرهنگ غربی از دوره فتحعلی شاه قاجار و جنگهای ایران و روس تاکنون مورد توجه بوده است.
این دسته نظرشان این بود که اگر از غرب تقلید شود، کارها سر و سامان خواهد یافت، البته این گروه در ارائه راهحل، دارای سلایق مختلف بودند؛ عدهای مثل ملکم خان و میرزا حسین خان سپهسالار قانون را چاره همه دردها میدانستند؛ قانون را مهمترین وسیله ترقی و رسیدن به آزادی و برابری یافته و معتقد بودند که اروپا پیشرفت خود را مدیون قانون است.
به نظر میرسد که در میان واکنشهای موجود، واکنش سوم (جریان احیا و بازسازی تفکر دینی، بازگشت به خویشتن) آن هم دستهای که به اخذ جنبههای مثبت فرهنگ و تمدن غربی و رد جنبههای منفی و استعماری غرب معتقد میباشد، از صحت و درستی بیشتری برخوردار است؛ چون به روز، مطابق با واقع و منطقی است و عمل به آن موجب عمران و آبادی و پیشرفت مادی و معنوی جامعه میگردد."