چکیده:
عدالت همواره در حوزههای گوناگون معارف بشری بهصورت مسالهای اساسی مورد توجه بوده است.
در ادبیات توسعه اقتصادی نیز این مقوله نفیا و اثباتا اهمیت داشته و داستان سازگاری و نیز ناهمخوانی آن با توسعه اقتصادی بخش قابلتوجهی از ادبیات توسعه را در سده اخیر به خود اختصاص داده است. این وضعیت به نسلهای دیگر نیز سرایت کرده و مساله عدالت از درون یک نسل به عدالت بین نسلها کشیده شده است.
در کلام خداوند متعال، عدالت از اساسیترین مفهومهای دینی معرفی شده و هدف مهم پیامبران دانسته شده است. پیامبر خدا حکومت و دین خود را براساس عدالت بنا نهاده و در کلمات امام علی عدالت، قانونی فراگیر و سنتی تغییرناپذیر در جهان خلقت و ضرورتی تخلفناپذیر در اجتماعهای بشری و نظام تشریع، معرفی شده و بر ضرورت هماهنگی دو نظام تکوین و تشریع، تاکید شده؛ بهگونهای که حضرتش در جایگاه امام عدالت شهرت یافته است. در روایتی که از ناحیه حضرتشان نقل شده، عدالت را سبب قوام و پایداری و نیز تضاعف برکات در جامعه دانسته است و در کلام دیگر معصومان نیز عدالت مساوی با بینیازی مردم قلمداد شده است.
در مقاله، از بعدهای گسترده عدالت، بر عدالت اقتصادی و آن هم در چگونگی بهرهبرداری از منابع و بهصورت خاص، نحوه تخصیص بین نسلهای گوناگون، تاکید شده است. به همین جهت ابتدا ادعا شده انسانهای تربیتیافته در مکتب اسلام به خوبی عدالت را بین خود اجرا میکنند. با وجود این، بهمنظور ضمانت اجرایی این مهم، بهویژه تحقق عدالت بین نسلی در استفاده از منابع طبیعی، راهکارهایی از طرف شریعت اسلام معرفی شده که در مقاله به آنها اشاره شده است. نقش دولت اسلامی در تحقق این مهم اهمیت دارد.
Justice has been always served as a prominent problem in different fields of knowledge. The issue has been important in the literature of economic development as well، both negatively and positively approached; and the discussion that whether it is compatible or incompatible with the economic development has engaged a sizable portion of development literature in the last century. This concern has extended to the other generations so as a result، intergenerational justice has risen as a new topic in the arena of justice.
In Quran، justice has been mentioned among the most basic concepts of religion and the important goal of the prophets. The holy prophet of Islam (pbuh) has constructed his government and religion based on justice and in the words of Imam Ali (a.s.) justice is introduced as a universal law، an unchangeable tradition in the world of existence and an inviolable necessity in human societies and legislative system; in the same way it is stressed that both the nature of the world and human law should conform with each other; as his eminence has been known as the Imam of justice. Imam Ali (a.s.) in a saying which is narrated from him mentions justice as the cause of consistency and redoubling of the blessings in the society. In the words of the other infallible Imams also justice is regarded as equivalent to the richness of the people.
In this paper، among widespread dimensions of the justice، the stress has been put on economic justice in the methods of exploitation of resources، especially the ways of allocation among different generations. Therefore it is claimed first، Islamicly grown up individuals easily exercise the rules of justice among them. However، as a sanction for this purpose، exactly the realization of intergenerational justice in using natural resources، some solutions has been suggested by Shari'ah of Islam which are discussed in the paper. There is an important role for Islamic government in this mission.
خلاصه ماشینی:
عدالت بين نسلي و ديدگاه هاي کلي درباره آن شايد نخستين کسي که به نوعي دغدغه نسل هاي آينده را بتوان از کلمـات وي اسـتفاده کرد با طرح اين که رشد روزافزون جمعيت ، نـسل هـاي آينـده را بـا خطـر کمبـود منـابع و گرسنگي روبه رو مي سازد مالتوس است .
شهيد صدر نيز درباره حديث مي نويسد: منظور اين است که اين اراضي به افراد جامعه اسلامي که توانايي بهـره بـرداري از آن هـا را دارند واگذار شده و از آن ها اجاره گرفته مي شود زيرا آن ها ملک همه مردم اسـت و چـون کشاورزان از اين زمين ها استفاده مي کنند بايد ثمن انتفاع خود را به مـردم بپردازنـد و ايـن ثمن يا اجرت همان خراج است (صدر، ١٣٧٥: ص ٤٢٢).
قواعد عملي جهت تحقّق عدالت بين نسلي در اسلام جهت گيري اوليه مکتب هاي الاهي بـه ويـژه شـريعت اسـلام ، تربيـت انـسان و تقويـت بنيان هاي اعتقادي وي است ، انسان معتقد و تربيت شده در مکتـب هـاي الاهـي ، در جايگـاه اساسي ترين عنصر جهان هستي رفتار خود را با عناصر ديگر اين جهان ، بـه گونـه اي سـامان مي دهد که هيچ گونه نگراني را درباره تضييع حقوق همنوعان و ظلم به آنان اعم از ايـن کـه در يک نسل بوده و يا در آينده پا به عرصه هستي مي گذارند به همراه نخواهد داشـت .
Keyzer Michiel A "Sustainability and the intergenerational distribution of natural resource entitlements" Journal of Public Economics 79, 2001.
"Sustainability and the intergenerational distribution of natural resource entitlements" Jornal of "Public Economics 79, 2001.
Pasqual, Joan, Souto Guadalupe Analysis Sustainability in natural resource management Ecological Economics 00, 2003.