چکیده:
در این نوشتار، با رویکرد جامعهشناختی، بر اساس آموزههای اسلامی، جایگاه و
مؤلفههای انتخاب عقلانی مورد بررسی قرار گرفته است. رویکرد نظری تحقیق بر این
پیشفرض استوار است که دین با محوریت تکلیفمداری برای تکامل انسان تشریع گردیده
است. از اینرو، هویت انسان واکاوی شده و منطبق با نظریه «فطرت»، نقش دین هماهنگی
و ساماندهی تعامل قوای درونی و تعامل اجتماعی میباشد، به گونهای که ساختار و
فضایی را ایجاد میکند که با ارائه نگرش و توسعه مفاهیم، زمینهساز انتخاب عقلانی
ویژه دینمداری میگردد.
خلاصه ماشینی:
"علامه طباطبائی برای اثبات ضرورت برانگیختن پیامبران و ناتوانی عقل در تأمین سعادت نهایی انسان، به عقل عملی و عقل نظری و وظایف هر یک اشاره کرده و معتقد است: عقلی که آدمی را به سوی حق میخواند و به پیروی از باورهای صحیح و کردارهای نیکو امر میکند عقل عملی است، نه عقل نظری که وظیفهاش شناخت حقیقت اشیاست و عقل عملی نیز مقدمات حکم خود را از احساسات درونی و باطنی میگیرد.
دین تمام سطوح و لایههای شخصیتی انسان از امور زیستی، روانی، عاطفی و احساسی و ادراک و شعور و عقل انسان به عنوان فرد، فرد و جامعه، فرد و محیط و طبیعت و فرد و خدا را دربر گرفته و برای همه جنبههای اعتقادی و هنجاری دارای برنامه زندگی است.
از آنچه گذشت، میتوان رابطه فرد و فضا را در اندیشه تعامل عقلانی با رویکرد اسلامی بدین صورت ترسیم کرد: حب ذات شناخت نظری دین ـ اسلامسکولار رجحان عقلانیت ذاتی رجحان عقلانیت ابزاری گرایشهای مبتنی بر گرایش مبتنی بر استعدادهای انسانی (فطری) نهادههای زیستی غلبه احساسات و عواطف فطری غلبه احساسات و عواطف غریزی شناخت عملی نمودار (3): رابطه فرد ـ فضا در تعامل عقلانی برخی مؤلفههای تعامل عقلانی دینی بر اساس تعالیم دینی، جامعه دینمدار، دارای مؤلفههایی عقلانی است که با بهرهگیری از آیات و روایات، برخی از آنها را میتوان به شرح ذیل ارائه نمود: ـ نوع جامعه، شرایط اجتماعی ـ ساختارهای اجتماعی و شرایط انتخاب و گزینش فرد در ارزش انتخاب مؤثر است؛ چنانکه فلسفه تکامل ادیان و تدریجی بودن تنزیل آیات و بیان احکام و متفاوت بودن سور مکی و مدنی بر این اساس تبیین میگردد."