چکیده:
حمدالله مستوفی و دولتشاه سمرقندی کنیه خواجه ابویعقوب یوسف همدانی را به اشتباه ابویوسف نوشته اند که این اشتباه به سایر آثار پس از آنها نیز راه یافته است؛ به خلاف مشهور، امروز زادگاه او به نام بیزنی جرد (نام قدیم : بوزنجرد) در همدان وجود دارد و مدفن وی نیز هم اکنون در داخل خرابه های شهر قدیم مرو زیارتگاه مردم است، بنابر این ذکر شهر بایرامعلی به عنوان مدفن او تسامحی است که در اثر نوشته سعید نفیسی به تمام آثار محققان امروز ایران راه یافته است. در آثار محققان از عبدالله جوینی در شمار مشایخ خواجه نام برده شده که خطاست و باید به ابوعبدالله جوینی اصلاح گردد. اگر چه محققان درباره سمت شادگردی سنایی نسبت به خواجه تردید روا داشته اند، ولی امکان ملاقات و دیدار آ دو با یکدیگر محتمل است. تاکنون تنها اثر باقیمانده خواجه کتاب رتبه الحیات بود، ولی اخیرا بخشی از نسخه خطی کتاب "الکشف عن منازل السائرین الی الله عزوجل" خواجه به دست آمده؛ همچنین رساله خطی "انوار حکمت" که در کتابخانه ملی به نام خواجه ثبت شده است، بنا به شواهد موجود در نسخه متعلق به وی نیست.
خلاصه ماشینی:
"چند نکته مهم دربارهء خواجه یوسف همدانی غلامحسین غلامحسینزاده استادیار دانشگاه تربیت مدرس چکیده حمدالله مستوفی و دولتشاه سمرقندی کنیه خواجه ابویعقوب یوسف همدانی را به اشتباه ابویوسف نوشتهاند که این اشتباه به سایر آثار پس از آنها نیز راه یافته است؛به خلاف مشهور، امروز زادگاه او به نام بیزنی جرد(نام قدیم:بوزنجرد)در همدان وجود دارد و مدفن وی نیز هم اکنون در داخل خرابههای شهر قدیم مرو زیارتگاه مردم است،بنابراین ذکر شهر بایرامعلی به عنوان مدفن او تسامحی است که در اثر نوشته سعید نفیسی به تمام آثار محققان امروز ایران راه یافته است.
ک. مقدمه محمد امین ریاحی بر رتبة الحیات و نیز دائرة المعارف بزرگ اسلامی،ج 6،ص 034 ذیل ابویعقوب همدانی) در این مختصر توضیح مربوط به زندگی خواجه،چند نکته قابل توجه وجود دارد:نکته نخست مربوط به کنیه او(ابویعقوب)است که بعضی مانند دولتشاه سمرقندی(تذکرة الشعرا، ص 67)و حمدالله مستوفی(تاریخ گزیده،ص 76 و جایی به نقل از بزعشی شیرازی،ص 773-البته در باقی موارد اسم را درست به کار برده است.
اغلب محققان بخصوص تحت تأثیر مقدمه آقای دکتر محمدامین ریاحی بر کتاب رتبة الحیات،این کتاب را تنها اثر بازمانده از وی دانستهاند و دربارهء سایر آثار او نیز جسته و گریخته به نامهایی که در تذکرهها آمده، اشاراتی کردهاند؛حال اینکه آقای نجیب مایل هروی از محققان متون عرفانی،مدتهاست اعلام کرده است به بخشی از کتاب مشهور"کشف"خواجه یوسف همدانی که بعضی از تذکره نویسان به آن اشاره کردهاند دست یافته است."