چکیده:
وزن،که وجود نوعی نظم در کلام است و سبب خیالانگیزی هر چه بیشتر آن میشود از ضروریات شعر است.با وجود کوششی که امروزه برای حذف آن و ترویج شعر منثور صورت گرفته است،همچنان ذوق فارسیزبانان تمایل خود را به شعر موزون حفظ کرده است.
م.سرشک-شفیعی کدکنی-در مباحث نظری معتقد است:«شعر تجلی موسیقایی زبان است.»این گفته بیانگر این است که وزن از ارکان اصلی شعر شفیعی است.با توجه به این فرضیه،هدف مقاله بررسی و تحلیل موسیقی بیرونی یا وزن در اشعار نیمایی او است.برای پژوهش مورد نظر صد نمونه از اشعار نیمایی شاعر به ترتیب از نیمهء اول کتاب«هزارهء دوم آهوی کوهی»بررسی،و نتایج آن با استفاده از فن تحلیل اطلاعات ارائه شده است.از جمله نتایج به دست آمده این است که شفیعی،به رعایت قواعد و ضوابطی ملزم است که نیما در شعر بنیان نهاد اما در عین حال به ابتکارهایی دست زده است.او در انتخاب نوع وزن هیچ تعمدی ندارد.گرایش او غالبا به وزنهای رمل و مضارع است،اوزانی که حافظ و سعدی و مولانا بیشترین و نابترین غزلهای خود را در آن وزنها سرودهاند.وقف و سکونها و استفاده از هجاهای کوتاه و بلند در شعر او بسیار دقیق و حساب شده و دارای تأثیر بسزایی در القای عواطف و معانی است.
خلاصه ماشینی:
"این قاعده در شعر شفیعی به طور دقیق رعایت شده است؛مانند سطر شش رکنی زیر: «قارد کلاغ پیری بر شاخهء اقاقی با یار غار خویش/139» نظر به اینکه در شعر نیمایی اگر شعر به صورت پلکانی باشد مطالب هر پله دنبالهء سطر قبلی است،ارکان این شعر به شکل زیر است: «مفعول فاعلاتن مفعول فاعلاتن مفعول فاعلان» اما در سطرهای پنج رکنی از این وزن،شاعر ابتکار زیبایی به خرج داده و با تقسیم کردن هر سطر به دو بخش سه و دو رکنی،آن را به مستزاد تبدیل کرده است؛تبدیل مانند: -«با زمهریر لحظه میآمیزد در شطی از شتاب/122» «مفعول فاعلات،مفاعیلن مفعول فاعلان» -«گلهای نقش کاشی مسجد را در نیمههای دی/131» «مفعول فاعلات،مفاعیلن مفعول فاعلن» -«شوید غبار صفحهء ساعت را در چارچار خویش/139» «مفعول فاعلات،مفاعیلن مفعول فاعلان» از یک سو،پارههای«در شطی از شتاب»،«در نیمههای دی»و«در چارچار خویش»از نظر نحوی مستقل نیستند که شاعر آنها را مصراع جداگانهای قرار دهد و از ابتدای سطر بنویسد و از سوی دیگر در وزن این پارهها که ارکان چهارم و پنجم سطر را میسازد،رکن چهارم به جای هماهنگ بودن با رکن دوم که«فاعلاتن»است با رکن اول یعنی«مفاعیلن»تناسب دارد."