چکیده:
آشناییزدایی اصطلاحی است که نخستین بار،شکلوفسکی منتقد شکلگرای روسی آن را در نقد ادبی به کار گرفت.بعدها مورد توجه دیگر منتقدان فرمالیست و ساختگرا مانند یاکوبسن، تینیانوف و...قرار گرفت.یان مور کار و فسکی اصطلاح«برجستهسازی یا فورگراندینگ»را در این معنی به کار برد.آشناییزدایی دربر گیرندهء تمام روشهایی است که مؤلف از آن سود می جوید تا«جهان متن را به چشم مخاطبان،بیگانه بنماید»و موضوع محتوای متن ادبی را چنان جلوه دهد که گویی از این پیشتر وجود نداشته است.این روشها موجب به تأخیر افتادن و گسترش معنای متن و در نتیجه لذت و بهرهوری بیشتر خواننده از آن میگردد.آشناییزدایی باید با مبنای زبانی هنجار و زمان به کارگیری ترفندهای ادبی توسط مؤلف،سنجیده شود.در تاریخ شعر معاصر ایران،سبکی به نام حجمگرایی توسط ید الله رؤیایی،شاعر و منتقد معاصر به وجود آمد که یکی از ویژگیهای برجستهء آن،آشناییزدایی است.
در این مقاله اشعار ید الله رؤیایی بر مبنای نظریههای فرمالیستی به عنوان روش کار تحلیل و بررسی میشود.
خلاصه ماشینی:
"در این مقاله اشعار ید الله رؤیایی بر مبنای نظریههای فرمالیستی به عنوان روش کار تحلیل
در نقد ادبی به کار گرفت و بعدها مورد توجه دیگر منتقدان فرمالیست و ساختارگرا مانند یا
جلوه میدهد که گویی از این پیشتر وجود نداشته است.
نمونهای از این آشناییزدایی در شعر رؤیایی:
نمونههایی از این نوع شعر در دست است...
تعریفهای چندان متفاوتی از نماد ارائه شده است که گزاف نیست،اگر بگوییم دیگر بحث از
«واژهنامه هنر شاعری»تفاوتی که بین نماد و تمثیل ذکر شده چنین است که تمثیل حالتی افقی
دارد؛یعنی چیزی از دنیای واقعی که به واقعیتی دیگر در همین دنیا اشاره میکند،اما نماد حالتی عمودی و حرکتی از بالا به پایین دارد.
شعر من،خود ارجاع جدیدی است که در یک عملکرد حجمی در قطعه پیدا میکند در داخل
زمانی،دریا را پیرو شکسته میبیند و این پیری،پدر را برای او تداعی میکند و گاهی دریا
چون این ضرب المثل برای دنیای زندگان وضع شده،ممکن است وارونه آن برای
و چند بند شعر تا تداعیها حرکت میکند تا میرسد به این بند که
رؤیایی از تکرارهای آوایی،واژگانی و نحوی در موسیقی شعر خود زیاد استفاده میکند؛
شروع شعر با حرف«واو»و تکرار آن که تداعیکننده صدای زنبور است:
در شعر فوق زاویه دید،زاویه دید سنگ قبر است.
البته لازم به ذکر است که در اشعار قدیمیتر ایشان(ید الله رؤیایی)از این نوع روشها
و ترفندهایی از آشناییزدایی سود جسته است که میتوان آنها را چنین تقسیمبندی کرد:
تجربههای زبانی خود از بخشی از این ترفندها بیشتر سود جسته است."