خلاصه ماشینی:
"الف-اجتهاد از راه منابع شرعی ب-اجتهاد از اره رأی و تفکر شخصی بخش اول:اجتهاد از راه منابع برای اجتهاد بمعنای نخست در دوره اول هیچ گونه مانعی نبود و در بهای آن به روی قاریان و عالمان از صحابه رسول خدا(ص) که مجتهدین در این دوره بودهاند و باز بوده است،زیرا با نزول اصول احکام و قواعد کلی و مایههای اصلی اجتهاد در مدینه منوره همزمان خداوند اجتهاد را مانند چشمه جوشان در دل آنها قرار داده است و این بدین جهت بوده است که استخراج احکام مسائل تازخ و فروع جدید از راه اصول احکام و قوانین کلی آنها نیاز به وسیلهای کارآمد داشت تا مجتهد بتواند از راه بکارگیری آن مسائل تازه و فروع جدید را استخراج و پاسخگوی نیازیهای مسلمانان باشد تو این وسیله کارآمد همان اجتهاد از راه منابع مذکور است.
اجتهاد از راه رأی در این دوره بر اساس مطالب مذکور،اجتهاد از راه رأی در این دوره نبوده و بعد از رحلت رسول خدا-که آغازدوره دوم از ادوار اجتهاد است-بنیان نهاده شده است چرا که در زمان حضور آن حضرت با وجد نزول آیات و مارجعه مردم به ا و پاسخ وی به آنها نیازی به رأی گرائی نداشتهاند،و همانگونه که اشاره شد،شناخت احکام شعری در این دوره به سادگی و یا مراجعه به پیامبر انجام میگرفت ولی پس از رحلت رسول خدا قاریان و عالمان در برابر مسائل تازهای قرار گرفتند که میبایست به آنها پاسخ دهند و آنان با مراجعه به کتاب خدا و سنت رسول الله اگر پاسخی به دست نمیآوردند بناچار به مشورت با عالمان دیگر پرداخته و به اتفاق نظر حکمی را بیان میکردند وگرنه هر کدام از راه رأی و تفکر شخصی خود حکمی را تشریع مینمودند."