چکیده:
خشکسالی، یکی از بلایای طبیعی است که با خسارتهای مالی و جانی فراوانی همراه است. این پدیده تحت هر رژیم بارش و رژیم دمایی به وقوع می پیوندد. ارایه یک تعریف مورد قبول عام در مورد خشکسالی وجود ندارد؛ زیرا نزد افراد با تخصصهای مختلف دارای معانی متفاوتی است و در منابع علمی به رخداد خشکسالی هواشناسی، هیدرولوژیکی و کشاورزی اشاره شده است. خشکسالی هواشناسی را کمبود غیر نرمال و طولانی مدت بارش گویند. خشکسالی هیدرولوژیکی به کاهش چشمگیر سطح آب دریاچه ها، رودخانه ها، مخازن و غیره مربوط است و خشکسالی کشاورزی وضعیتی است که میزان رطوبت موجود در خاک برای محصول ناکافی است. موضوع این مقاله بررسی و مقایسه عدم تطابق روند خشکسالی هواشناسی و خشکسالی هیدرولوژیکی در دو حوزه آبریز همجوار در دامنه شمالی شیرکوه یزد است. در ابتدا خشکسالی هواشناسی با استفاده از روش گیپس و ماهر و خشکسالی هیدرولوژیکی با استفاده از روش نمره استاندارد z محاسبه و در ادامه نیز وجود یا عدم وجود روند خشکسالی هواشناسی و خشکسالی هیدرولوژیکی با استفاده از تحلیل همبستگی در سطح دو حوزه آبریز اسلامیه و فخرآباد واقع در دامنه شمالی شیرکوه یزد مورد بررسی، تحلیل و مقایسه قرار گرفته است. برای اجرای این تحقیق از داده های بارندگی سالیانه دو ایستگاه باران سنجی وابسته به وزارت نیرو در طی یک دوره مشترک آماری 30 ساله و داده های هیدرومتری دو ایستگاه اسلامیه و فخرآباد دوره های آماری به ترتیب 26 و 28 ساله استفاده به عمل آمده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که از این نظر تفاوتهای چشمگیری در دو سطح دو حوزه آبریز وجود دارد، علی رغم اینکه روند خشکسالی هواشناسی در هر دو ایستگاه باران سنجی اسلامیه و فخرآباد مورد تایید قرار نگرفت، اما روند خشکسالی هیدرولوژیکی در ایستگاه هیدرومتری اسلامیه تایید شد و در ایستگاه هیدرومتری فخرآباد مورد تایید قرار نگرفت. همچنین وجود رابطه قوی و معنادار بین میزان بارش و دبی در ایستگاه هیدرومتری فخرآباد تایید شد ولی در ایستگاه هیدرومتری اسلامیه تایید نشد.
خلاصه ماشینی:
"I برای دو ایستگاه هیدرومتری اسلامیه و فخرآباد در طی دو دوره آماری بترتیب 26 و 28 ساله محاسبه و وجود روند ویا عدم وجود آن نیز با استفاده از روش منکندال محاسبه شد، در پایان مقایسه بین Gibbse and Maher رخداد خشکسالی هواشناسی و خشکسالی هیدرولوژیک در سطح دو حوزه انجام پذیرفت.
3- تحلیل وضعیت خشکسالی هواشناسی و خشکسالی هیدرولوژیکی در سطح دو حوزه آبریز اسلامیه و فخرآباد 3-1- تحلیل وضعیت خشکسالی هواشناسی در سطح دو حوزه آبریز اسلامیه و فخرآباد نمودار تغییرات سالیانه شاخص خشکسالی هواشناسی بر مبنای روش گیپس و ماهر با استفاده از دادههای میانگین متحرک(3،5 و7 ساله)برای هر دو ایستگاه بارانسنجی اسلامیه و فخرآباد(ایستگاههای معروف دامنه شمالی شیرکوه) در شکلهای شماره 2 و 3 ارائه شده است.
شکل7 نمودار تغییرات میزان شاخص خشکسالی هیدرولوژیکی (Z) ایستگاه هیدرومتری فخرآباد طی دوره 28 ساله (1353-1352 تا 1382-1381) 3-3-4- تحلیل روند خشکسالی هیدرولوژیکی در دو حوزه آبریز اسلامیه و فخرآباد در این قسمت در ابتدا بین سال/ میزان دبی و سپس بین میزان بارش/ دبی تحلیل همبستگی انجام گرفت.
4- نتیجهگیری با توجه به پایین بودن میزان ضریب همبستگی بین مقادیر بارش/ دبی در یک دوره 25 ساله در ایستگاه اسلامیه14/0=R که رابطه قوی و معناداری را نشان نمیدهد، عدم انطباق میان خشکسالی هواشناسی( روند تأیید نشد) و خشکسالی هیدرولوژیکی( روند تأیید شد) در سطح این حوزه به همین دلیل قابل توجیه است؛ به سخن دیگر، در سطح این حوزه، آبریز عوامل غیربارش نظیر خصوصیات فیزیوگرافی، خاکهای حوزه، پوشش گیاهی حوزه، زمینشناسی، نوع کاربری اراضی و ..."