خلاصه ماشینی:
"در همه این موارد،بعضی از متکلمان اشعری و معتزلی نظراتی مخالف با آرای فیلسوفان مشایی اظهار داشتهاند و چون داعیه متکلمان،بیشتر دفاع از عقاید دینی و اصول مذهب بوده است،در این مسائل نیز به شیوه کلامی بحث کردهاند.
محقق طوسی در بیشتر این مسائل با فیلسوفان و حکیمان مشایی هم نظر است و از آنجا که او متکلم نیز هست،برای اثبات عقاید دینی باید راه دیگری را برگزیند.
(2) محقق طوسی در باب ترکیب جسم از ماده و صورت،نظر دو گانهای دارد:او شرح اشارات و نقدالمحصل ضمن دفاع از ابنسینا و سایر فیلسوفان مشایی به این ترکیب معتقد شده است.
(7) محقق طوسی در این بحث نیز با فیلسوفان مشایی هم رأی،و به زیادت وجود بر ماهیت در ذهن معتقد است.
(10)محقق طوسی در این مسأله نیز با فیلسوفان مشایی،هم رأی و به قانون علت و معلول، ضرورت علی و معلولی و شخصیت علت و معلول معتقد است.
در بحث مناط نیازمندی اشیا به علت-که سابقهای طولانی در میان متکلمان و فیلسوفان دارد-محقق طوسی نیز مانند فیلسوفان،مناط نیازمندی اشیا به علت را امکان ماهوی دانسته است و حدوث را به مراتب متأخر از امکان و احتیاج شیء به علت میداند.
لازم به تذکر است که اغلب متکلمان از طریق حدوث عالم،وجود خداوند را اثبات میکنند که البته این شیوه خالی از اشکال نیست(14)برهانی که محقق توسی از طریق وجوب وجود و قاعده «الشیء ما لم یجب لم یوجد»اقامه کرده است،به تعبیری،برهانی لمی و حرکت ذهن از علت(علت تحلیلی)به سوی معلول(معلول تحلیلی)است."