چکیده:
شام از همان سالهای نخست پس از هجرت، خصوصا با وعدههای فتحی که پیامبرصلی الله
علیه وآله به مسلمانان داده بود، اهمیت خاصی داشت. ویژگیهای طبیعی و فرهنگی منطقه
و قرار داشتن در همسایگی امپراطوری روم شرقی باعث شده بود که این سرزمین، همواره
توجه حکومتهای مختلف را به خویش معطوف کند. این امر پس از تجزیه قلمرو خلافت
اسلامی، سبب درگیری مداوم حکومتهای محلی و منطقهای شد. از سوی دیگر، مرزهای این
منطقه همواره شاهد جنگهای مسلمین بر ضد روم و بالعکس (تهاجم بیزانس به قلمرو
اسلامی) بود، جعل نام ثغور و پس از آن، عواصم در ادبیات سیاسی مسلمانان از قرنهای
اولیه هجری و تکرار آن در منابع، حاکی از اهمیت بالای این مناطق است.
آنچه در وقوع و شکلگیری بسیاری از تحولات منطقهای و جریانهای فکری و اجتماعی نقش
جدی داشته، ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی ثغور و عواصم بود، این مناطق به لحاظ بافت
قومی و فرهنگی، هویت واحدی نداشتند، بلکه به نوعی «سیالیت» در هویت فرهنگی مبتلا
بودند و این میراث برای ساکنان این دیار تا قرون متمادی باقی ماند؛ به طوری که آنها
همواره وارث افکار، فرهنگ و تمدن اقوامی از شرق و غرب عالم اسلامی بودند و با ترکیب
آن ممیزهها، هویت جدیدی برای خود ساخته بودند.
خلاصه ماشینی:
"این منطقه از نظر ارتفاع در بیشتر مناطق سوریه متمایز و منحصر به فرد است به طوری که جبال نصیریه را ستون فقرات منطقه نامیدهاند؛ بالاترین ارتفاع آن در شمال به حدود 1562 فوت میرسد و عرض آن نیز بین 25 تا 30 کیلومتر است و طول این سلسله جبال از شمال به جنوب حدود 130 کیلومتر است و از کوههای مهم آن قدموس، الشعره و الکلبیه است، دامنههای جبال نصیریه به سمت غرب و به سوی دریا به تدریج کم ارتفاع میشود، اما از جهت مشرق یک شیب عمودی دارد، به خصوص در زمین هموار جنگلی که نهر العاصی در آن جاری است، به یک دیوار بلند شبیه است، هیچ راهی از میانه آن نمیگذرد جز راه حماه - مصیاف - بانیاس در جنوب و نیز راههایی در اطراف آن، مانند مسیر حلب - جسر الثغور - لاذقیه در شمال و جاده حمص - تل کلخ - طرابلس در جنوب، در این جبال، درهها و شکافهای بزرگ و عمیق یافت میشود و با توجه به بلندی و صعب العبور بودن، قلاع مستحکم تاریخی در آن برای تسلط بر راههای انتقال به دریا یا بالعکس ساخته شده بود، مانند قلعه صهیون در نزدیکی حفه، قلعه مرقب نزدیک بانیاس و برج صافیتا و قلعه الحصن در نزدیکی تل کلخ که به حصن الاکراد معروف است.
میآمدند و هر کدام با خود سنتها، آداب و رسوم و فرهنگ خویش را نیز منتقل میکردند، آنها برای یک سفر چند روزه نیامده بودند بلکه آمده بودند تا سالها و شاید برای همه عمر در این مناطق زندگی کنند، پس رسوخ فرهنگ و آداب و رسومشان در موطن جدید، امری طبیعی بود، در باره این حضور و مهاجرت مستمر نمونههای تاریخی و گزارشهای فراوان در منابع وجود دارد که از آن جمله است؛ «اذنه» که شهری تاریخی از منطقه ثغور است که در سال 141 یا 142ه در نزدیکی المصیصه ساخته شده، سپاهیان «خراسانی» به امر صالح بن علی بن عبدالله بن عباس در آن اردو زدند."