چکیده:
((نص)) و ((واقعیت)) دو منبع عمده اندیشه سیاسی فضل الله است. از دید وی آنچه که از
نص گرفته می شود ارزش ها است و آنچه که با توجه به واقعیت هر زمان, تعیین می شود
شکل ها و الگوها است. پویایی نص در آن است که قابلیت انعطاف و انطباق در شرایط و
اوضاع گوناگون را داشته باشد. انتزاع الگو و ساختار سیاسی ابدی از نص دینی ممکن
نیست, زیرا عامل زمان را نمی توان نادیده گرفت. نظام سیاسی مطلوب از دیدگاه نصوص
دینی نظامی است که عدالت و آزادی را تإمین کند اما شکل این نظام با توجه به ضرورت
ها و اقتضائات هر دوره و با عیار کارآمدی سنجیده و تعیین می شود.
خلاصه ماشینی:
"24 فضل الله معتقد است وجود برخی از نشانه های دموکراسی در اسلام, مانند واگذاری امر انتخاب حاکم یا تعیین شیوه سیاسی به مردم و رجوع به آرای عمومی در جایی که اجتهادات گوناگون و آرای متنوع وجود دارد, به معنای آن نیست که اسلام, امت را به عنوان منبع و مصدر قدرت دانسته و در همین حد با دموکراسی همگام باشد, زیرا امت در مواردی که امری به تصمیم اوست بر اساس اکثریت و اجماع برآمده از تصمیم شخصی افراد اقدام نمی کند, بلکه در چارچوبی که خداوند بر او واجب کرده است اقدام به اخذ تصمیم می کند; به این صورت که در باب محتوای انتخاب, اصول کلی ای وجود دارد که خداوند آن را تعیین کرده است, ولی در باب جزئیات و تفاصیل آن اصول, انسان تصمیم می گیرد.
برخی موافق نیستند که باطل, آزادی ابراز نظر داشته باشد, مگر در شرایطی که بلافاصله از سوی حق رد شود تا باطل اجازه نیابد حتی به اندازه زمانی اندک هم بر افکار مردم تإثیر بگذارد, زیرا این تسامح آزادمنشانه با تعهد و التزام به حق ـ به عنوان تنها راه عقیدتی و فکری حیات ـ ناسازگار است; اما ما فکر می کنیم که مسإله این قدر هم ساده نیست, چرا که گاهی شرایط ایجاب می کند که به فکر مخالف آزادی ابراز نظر بدهی, زیرا اعمال سخت گیری و شدت در مورد فکر مخالف, گاه سبب می شود که احساسات و افکار توده مردم با آن همراه شود و مردم چنین بپندارند که فکر مخالف دارای قدرتی است که اسلام گرایان یا اهل تفکر دینی از آن بیم دارند و ناچار شده اند که برای در امان ماندن از آثار آن, دست به شدت و خشونت بزنند."