چکیده:
در این مقاله، آیات پنجاه و دوم و پنجاه و سوم سورة حج که از آیات پربحث است و در
بین پارهای از مفسران با آیات سورة نجم مرتبط شمرده شده و داستان ساختگی غرانیق
دربارة آن، مطرح شده، به بحث کشیده شده است در آغاز گزارشی از شأن نزولها مطرح و
تأثیر آن در ترجمهها، سپس ایرادها و پیامدهای آن بیان شده و راههای برونرفت
ارائهشده از سوی مفسران، نقل و توضیح داده شده و در پایان دیدگاه حضرت آیةالله
معرفت دربارة این افسانه به طور خلاصه بیان شده است.
خلاصه ماشینی:
"اما دربارة این پاسخ باید گفت که چرا خداوند پیامبر و مؤمنان را به گونهای میآزماید که اصل سخنش در ورطة تردید و ابهام قرار گیرد؟ چه آثاری بر این آزمون مترتب است؟ و آیا از سوی فردی حکیم، قابل قبول است که آزمایشی زیانبار برای اهداف خودش مطرح کند؟ ابن عربی ضمن اشاره به شأن نزولهایی که طبری نقل کرده و اظهار شگفتی از وی که با همة جلالت و صفای باطنی چرا چنین نقلهایی را آورده است، همة نقلها را باطل میشمارد و ده ایراد کلی و مهم بر محتوا و بازتاب این نقلها میآورد و برای حل مشکل یادآور میشود که قرائتکنندة آن عبارتها شیطان بوده که به تقلید از صدای پیامبر آن را خوانده و مشرکان پنداشتهاند که پیامبر آن را خوانده است (ابن عربی، بیتا: 3/303).
طبرسی در بهرهگیری از سخن سید مرتضی به همین مقدار هم بسنده نمیکند، بلکه دیدگاه سید را در تفسیر واژة «التمنی» و وجوهی که میتواند در معنای آن مطرح باشد و تصریح سید در خصوص بطلان و فساد داستانهایی که در شأن نزول از سوی مفسران آورده شده است و تنافی این قصه با عقل و نقل و نفی تحقق چنین امری از سوی پیامبر اکرم حتی به صورت سهو و خطا با این استدلال که حتی اگر سهو برای پیامبر جایز هم باشد، همآهنگ و هموزن عبارت مزبور با دیگر آیات قبل و بعد، میرساند که چنین چیزی نمیتوانست به طور سهو از کسی صادر شود و بقیة مباحثی را که سید مرتضی در تنزیه الانبیاء آورده، نقل میکند و در واقع طبرسی با نقل این دیدگاه، مخالفت خودش را با درستی شأن نزولها بیان میدارد (طبرسی، 1415: 7/161ـ162)."