چکیده:
بحث ضرورت یکی از مهمترین بحثهای فلسفه است که در منطق نیز کاربرد مهمی دارد،اما این کاربرد تبعی و فرعی است.در این موضوع معمولا از امکان و امتناع هم بالملازمه بحث میشود،اما ضرورتی ندارد بلکه میتوان آنها را جدا جدا بررسی کرد و در این مقاله هم، تنها از ضرورت بحث شده است.با توجه به مجموع مباحثی که در فلسفه اسلامی و فلسفه غرب صورت گرفته است میتوان ضرورت را دو قسم دانست:یکی ضرورت عینی یا هستیشناختی و انتولوژیک که در بحث علت و معلول مطرح میشود و دیگری ضرورت ذهنی یا شناختشناسی و اپیستمولوژیک که در بحث حمل و چگونگی پیوند محمول با موضوع بررسی میشود.ما در اینجا نوع اول را به اختصار و نوع دوم را اندکی به تفصیل میآوریم و البته بحث تفصیلی پیرامون و هرکدام فراتر از حد یک مقاله است.
خلاصه ماشینی:
"این تصور هم بسیط،و برگرفته از شیئن واحدی است که دارای مزه خوشایند و متصف به این وصف بود،نه اینکه مادهای جدا داشته باشیم و مزهای خوشایند جدا،آنگاه ذهن بیاید این دو را به هم بپیوندد و حکم کند که این شیء یا ماده دارای مزه خوشایند است،خیر!تنها یک چیز یا یک تصور داریم متصف به وصف خوشایندی در کام،و پیداست که میان موصوف و صفت نمیتوان تفکیک به عمل آورده و صفت را از موصوف در واقع جدا ساخت،بلکه این ذهن است که موصوف را-که در اینجا موضوع حمل واقع شده- تحلیل میکند و محمول را از خود همان موضوع،با تحلیل بیرون میآورد و بر همان حمل میکند؛و در همان حین تحلیل و انتزاع و حمل هم فقط یک چیز در برابر وی حضور دارد و تنها با التفات و فعالیت ذهن بر روی همان یک چیز،این کارها انجام میگیرد و خود ذهن در همه حال از وحدت موضوع و قیام صفت(خوشایندی در کام) به موصوف(ماده یا شیء)آگاه است و به آن یقین قطعی و ضروری دارد.
بلکه حتی فراتر از این،از آنجا که ذهن موصوف و صفت را یا موضوع و محمول را یکجا و باهم مییابد و فقط با تحلیل و التفات خودش آنها را از هم جدا و بر هم حمل میکند،و در واقع هر حملی و هر قضیهای برای خود ذهن،توتولوژی،همانگوئی یا متکرر المعلوم خواهد بود و بنابراین در این مورد،خبر یا قضیه برای خود وی ضروری است21و این سخن معروف که:«و الخبر یحتمل الصدق و الکذب»در مورد وی صادق نیست بلکه تنها در مورد مخاطب و برای او صادق است.
-و یا با شیوه مخصوص براساس اصل هو هویت به ساختن کلی بپردازد51،اما این ماهیت به معنای صرف الحقیقه یا کلی،با آن ماهیت یا تصور خاصی (به تصویر صفحه مراجعه شود) که از شئ خارجی بدست آمده و دست نخورده و دستکاری نشده مورد بررسی و تجزیه و تحلیل ذهن قرار میگیرد و به صورت موضوع و محمول و قضیه در میآید، کاملا متفاوت است."