چکیده:
حق «آزادی بیان» یکی از حقوق سیاسی مدنی انسان شمرده میشود که در آموزههای مکتب اسلام
تشویق و تأیید شده است.این حق در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و بسیاری از اسناد بین المللی
پذیرفته شده است. مقاله حاضر، نخست به بیان اهمیت و تعریف آزادی بیان میپردازد، سپس آموزههای
اسلام را در خصوص آزادی بیان طی دو گفتار بررسی مینماید. در گفتار نخست مواردی چون تعقل، تدبر،
گفتگوی أحسن، اصل امر به معروف و نهی از منکر، اصل مشورت، حق انتقاد و نصیحت زمامداران به عنوان
مبانی تأییدکننده آزادی بیان در اسلام به شمار آمدهاند. در گفتار دوم نمونههایی از سیره عملی پیشوایان دین
در خصوص آزادی بیان و به عنوان شواهدی بر بحث ارائه گردیدهاند.
«الرحمن علم القرآن خلق الإنسان علمه البیان»
خدای رحمان، قرآن را آموزش داد. انسان را آفرید. به او بیان آموخت.(2)
خلاصه ماشینی:
"روی سخن در این تحقیق آن نیست که اصرار ورزد آنچه در اعلامیه جهانی بینالمللی حقوق بشر آمده با شریعت اسلام سازگار است یا ناسازگار؛ بلکه هدف آن است که نشان دهد در اسلام، به عنوان یک دین و شریعت، قبل از آمدن اعلامیهها و اسناد حقوق بشری، آزادیهایی از جمله آزادی بیان به نحو شایستهای حمایت و تأیید شده است.
»(1) بر این اساس اگر آثاری با نام احتجاج، که بیشتر در فرهنگ شیعی تدوین یافته است را مهمترین مدرک تاریخی حق آزادی بیان بدانیم، سخن به گزاف نگفتهایم؛ زیرا در آن مخالفان بیهیچ هراسی عقاید و ایدههای خود را با صاحبان اندیشه مطرح و به گفت وگو مینشستند.
6ـ بند 3 (الف) ماده 9 «اعلامیه مربوط به حقوق و مسئولیت افراد، گروهها و نهادهای اجتماعی برای تقویت و حمایت از حقوق بشر و آزادیهای سیاسی به رسمیت شناخته شده جهانی» A\ Res\53\114, 8 March 1999 هر چند این حق در قالب اعلامیه بیان شده است و اعلامیه برای دولتها الزام آور نیست؛ ولی از سوی دیگر از وجود چنین مطالباتی در رابطه میان دولت و مردم خبر میدهد.
» «در میان پیشوایان دین به این دلیل به گوشه هایی از سیره عملی پیامبر صلیاللهعلیهوآله ، امام علی علیهالسلام و امام رضا علیهالسلام پرداختیم که آنان در بخشی از حیات پر افتخار خود به عنوان حاکم و أمیر، اختیار حکومت را در دست داشتند یا در آن سهیم بودند."