چکیده:
خاندان آققویونلوها در قدرتگیری و تثبیت خاندان صفوی در دورهء شیخ جنید و شیخ حیدر نقش مؤثری ایفا کردند،این دو رهبر،موفقیتهای سیاسی و نظامی خود را مدیون آققویونلوها خصوصا اوزون حسن بودند.پس از انقراض قرهقویونلوها صفویان درصدد برآمدند نفوذ خود را افزایش دهند،سیاست اوزون حسن آققویونلو نسبت به صفویان سیاست حفاظت و حمایت بود،اما پس از فوت وی فرزندش یعقوب حضور یک نیروی مجهز و تربیت شده را برای خود خطری بالقوه میدید.بنابراین درصدد کمک به دشمن صفویان یعنی شروان شاه برآمد.این تغییر خط مشی آققویونلوها در برابر صفویه نشان از آن دارد که یعقوب دیگر اتحاد با صفویان را لازم نداشت و دوران اختلاف بین آنها آغاز گردید که در نهایت به شکست و انقراض آققویونلوها انجامید.اما پس از شکست،آنهابه خدمت صفویان درآمدند و در تمامی دوران صفویه از شاه اسماعیل اول تا ظهور شاه عباس اول آققویونلوها درحالیکه به صفویان پیوسته بودند،از هر فرصتی برای تضعیف صفویان استفاده میکردند. آنان بارها قیام نمودند و به عثمانیان کمک رساندند و پس از مرگ شاه طهماسب اول با تکلوها همپیمان شدند و در بسیاری از حوادثی که منجر به ضعف صفویان تا ظهور شاه عباس گردید،ایفا نمودند.
خلاصه ماشینی:
"وی اتابک بهرام میرزا(برادر دیگر شاه طهماسب)در زمان حکومت او در هرات بود که با عثمانیان در اقامتگاه زمستانی آنها در بغداد دیدار کرد» بنابراین ملاحظه میشود نارضایتیهای ترکمانان و تکلوها از حکومت صفوی،آنان را با یکدیگر متحد ساخت که این اتحاد سالها ادامه یافت و در حوادث سیاسی بعد عامل مهمی در تضعیف حکومت صفویان گردید.
روابط ترکمانان آققویونلوها با محمد خدابنده بعد از فوت شاه اسماعیل با این که گرایشهایی به پادشاهی شجاع الدین محمد فرزند هشت ماههء شاه وجود داشت،اما امرای صاحب نفوذ مانند امیر خان ترکمان و مسیب خان تکلو که از طرف مادری با سلطان محمد خویشی داشتند،به حمایت از او برخاستند و سلطنت سلطان محمد میرزا را اعلام کردند و«امراء وثیقه در باب پادشاهی آن حضرت نوشته،همگی مهر بر آن نهاده،مصحوب علی خان بیک موصللوی ترکمان که خالوزاده آن حضرت بود،به شیراز فرستاد»(همان:022).
ترکمانان پس از روی کار آمدن سلطان محمد خدابنده مزد زحمات خود را دریافت نمودند:ایالت تبریز به امیر خان واگذار گردید و به برادرانش اسماعیل خان و شاه قلی سلطان و فرزندش مراد و یکی از خویشاوندانش به نام ابراهیم سلطان ترکمان نیز در آذربایجان اقطاع تعلق گرفت(استرآبادی 4631:401)از خویشاوندان امیر خان،محمد خان موصللو در کاشان و حیدر سلطان جابوق اوغلی،در قم و ابو المعصوم سلطان ترخان اوغلی،در ساوه به سمت والی تعیین گشتند و از دیگر ترکمنها،مرتضی قلی خان پرناک مانند سابق در مشهد به سمت والی تعیین گردید."